Όλοι μας έχουμε την ικανότητα να θεραπεύσουμε τον εαυτό μας, ενεργοποιώντας τον εσωτερικό μας θεραπευτή και ανακαλώντας την δύναμη της φαντασίας. Τα θε ραπευτικά παραμύθια προσφέρουν καινούριους τρόπους αντιμετώπισης προβλημάτων και μπορούν να μετατρέψουν τις πεποιθήσεις που μας εμποδίζουν να είμαστε ευτυχισμένοι, σε πιο αποτελεσματικές και χρήσιμες . Με άλλα λόγια: τα θεραπευτικά παραμύθια είναι μια μορφή αυτο-θεραπείας (self-help therapy).
Ανέκαθεν οι λαοί μετέδιδαν μέσω των παραμυθιών τους κανόνες, την ηθική και τις αξίες της κοινωνίας τους στις επόμενες γενιές. Τίποτα το καινούριο σε αυτό. Ουσιαστικά τα παραμύθια πάντα επηρέαζαν τους ανθρώπους. Ακόμα και τώρα, ομάδες ανθρώπων που ζούνε χωρίς τα σύγχρονα “αγαθά” όπως η τηλεόραση, περνάνε την ώρα τους λέγοντας ιστορίες ο ένας στον άλλον.
Στην σύγχρονη ψυχοθεραπεία χρησιμοποιούμε εύστοχους τρόπους, με σκοπό να πετύχουμε άμεση μείωση των προβλημάτων μέσα σε ελάχιστες συνεδρίες. Η εποχή μας χρειάζεται αποτελεσματικότητα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ένας από αυτούς τους τρόπους είναι η χρήση των θεραπευτικών παραμυθιών. Κάνουν θαύματα για παιδιά, αλλά και για ενήλικους.
Δεν έχει νόημα να πούμε σ’ ένα παιδί που ζηλεύει το αδελφάκι του, ότι πρέπει να το αγαπήσει.
Το φοβισμένο παιδί, με πόσα επιχειρήματα προσπαθούμε να το καθησυχάσουμε: «Δεν υπάρχει τίποτα για να φοβάσαι εδώ.» Μπορεί ακόμα να το μαλώσουμε, για να το καταφέρουμε να κάνει αυτό που θέλουμε, νομίζοντας ότι θα το βοηθήσουμε να δυναμώσει.
Όπως ξέρουμε όλοι από την καθημερινή πράξη, τα λόγια μας δεν επαρκούν συνήθως να καταφέρουμε ουσιαστικές αλλαγές στην συμπεριφορά του παιδιού. Και όσο πιο συχνά ακούει ένα παιδί τα κηρύγματα μας, τόσο λιγότερο αποτελεσματικές είναι οι σοφές μας συμβουλές.
«Δεν είναι σωστό να χτυπάς την αδελφή σου.» «Είσαι μεγάλος πια να φοβάσαι.» Αυτές είναι εντολές και απευθύνονται στην λογική του παιδιού και στην συνειδητή θέληση του, και μπορεί να αντιστέκεται σ’ αυτές.
Ένα άμεσο κήρυγμα μπορεί να το απορρίπτει κανείς, ενώ συμβουλές τυλιγμένες σε μια διασκεδαστική ιστορία, με μια ωραία πλοκή και ένα αίσιο τέλος μπορεί να γίνουν πιο εύκολα δεκτές. Υπάρχει πιο ωραίος τρόπος διαπαιδαγώγησης από το να τα πούμε με μια ιστορία;
Με το παραμύθι επηρεάζουμε τις πεποιθήσεις, για να γίνουν πιο χρήσιμες και λειτουργικές. Μπορούμε εύκολα να κινήσουμε το ενδιαφέρον ενός παιδιού για ένα ζωάκι, που περνάει δύσκολες καταστάσεις. Αυτό θα το καταλάβει, το βιώνει και θα θέλει να κάνει κάτι για το ζωάκι. Πρώτα το παιδί ταυτίζεται εντελώς με το ζωάκι, αλλά μέσα στην ιστορία το παιδί θα γίνει o σοφός ή ο ήρωας που καταλαβαίνει το ζωάκι και που το βοηθάει. Έτσι το παιδί θα πάει από τον ένα ρόλο και την πεποίθηση «είμαι καημένο και αβοήθητο» στον άλλο: «είμαι μεγάλος, μπορώ να βοηθήσω αυτό το ζωάκι». Ποιο παιδί δεν θέλει να είναι μεγάλο! Πολλά παραμύθια οδηγούν από θύμα σε ήρωα, από Σταχτοπούτα σε πριγκίπισσα. Τα παιδιά βιώνουν πολλούς ρόλους έτσι.
Το παιδί που ταυτίζεται με τον ήρωα, θα αισθάνεται ότι είναι ο ήρωας για ένα διάστημα. Θα θέλει να κάνει αυτό που έκανε ο ήρωας. Το παραμύθι θα είναι πάντα για το αγαπημένο του ζωάκι ή ήρωα.
Πεποιθήσεις που αλλάζουν
Μπορεί να υπάρχουν εμπειρίες για τις οποίες ένα παιδί δεν μπορεί να μιλήσει. Ίσως είναι οδυνηρές, ίσως ντρέπεται, ίσως νομίζει ότι δεν πρόκειται να το καταλάβουμε έτσι και αλλιώς. Π.χ. όταν το κοροϊδεύουν τα άλλα παιδιά στο σχολείο ή όταν το χτυπάνε. Όταν υπάρχουν συναισθήματα, ζήλια, θυμός, ντροπή, φόβος, κ.λ.π., δεν λύνονται τα προβλήματα με την λογική. Τα συναισθήματα αυτά είναι αληθινά βιώματα! Χρειάζονται αναγνώριση. Πολλές φορές τα παραβλέπουμε, επειδή δεν τα καταλαβαίνουμε ή τα φοβόμαστε.
Αυτό που πιστεύουμε έχει τεράστια επιρροή στον τρόπο που σκεφτόμαστε και συνεπώς στις πράξεις μας. Αν ένα παιδί νομίζει ότι είναι «καημένο», συμπεριφέρεται εντελώς διαφορετικά από ένα παιδί που έχει αυτοπεποίθηση. Πολλές φορές είναι ο τρόπος που βλέπουμε τα πράγματα ή τον εαυτό μας, που μας εμποδίζει να προχωρήσουμε. Αυτές οι πεποιθήσεις μπορούν να αλλάξουν. Ήδη τις έχουμε αλλάξει πολλές φορές. Βλέπουμε τα πράγματα διαφορετικά τώρα, από τότε που ήμασταν παιδιά. Πολλές φορές μια δυνατή εξαίρεση φτάνει για να ανατρέψει το πλαίσιο της σκέψης μας.
Νέα πραγματικότητα
Σε ένα παραμύθι μπορεί το παιδί να βιώσει καταστάσεις, που δεν είναι δυνατό να γίνουν στην πραγματικότητα, αλλά που τις έχει ανάγκη για να αλλάξει κάτι στην συμπεριφορά του. Για παράδειγμα μπορεί να νιώθει πως είναι όταν σε χτυπάνε, όταν συνηθίζει αυτό να χτυπάει άλλα παιδιά. Θα μπορεί να βιώσει ότι είναι σημαντικός, επειδή έσωσε όλο το χωριό. Θα μπορεί να εισπράξει ότι όλοι τον αγαπάνε, γιατί του έφεραν δώρα. Με αυτές τις εμπειρίες στην καρδιά του, θα δείξει περισσότερη αυτοπεποίθηση, γιατί θα είναι ο ήρωας.
Πολύ σημαντικό είναι ότι σε ένα παραμύθι μπορούμε να αφήσουμε τη δικαιοσύνη να νικήσει! Ο, τι βιώνει ένα παιδί στην φαντασία είναι σχεδόν αληθινό! Μέσα στο παραμύθι μπορεί να εκδικηθεί κακά παιδιά, που τον πειράζουν άσχημα, απελευθερώνοντας τα τέρατα από το ντουλάπι για να τους κάνουν ό,τι θέλει. Αυτό ανακουφίζει αφάνταστα και δημιουργεί χώρο για διαφορετική, εποικοδομητική συμπεριφορά. Όλα επιτρέπονται στην φαντασία!
Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται βαθιές αλλαγές στο υποσυνείδητο του παιδιού.
Οι θεραπευτικές ιστορίες προσφέρουν καινούρια δεδομένα, καινούρια συναισθήματα και εμπειρίες. Μπορεί το παιδί έτσι να βιώνει μια καινούρια πραγματικότητα, όπου υπάρχει κατανόηση και αναγνώριση για τα συναισθήματα του και που είναι ασφαλής και ελκυστική.
Το θεραπευτικό παραμύθι περιλαμβάνει τα προσωπικά προβλήματα ενός παιδιού και περιέχει το δικό του λεξιλόγιο και την δική του ειδική ιστορία, μέσα από τα βιώματα του αγαπημένου του ήρωα. Θα νιώθει οικείο με αυτό, θα ταυτίζεται με τον ήρωα και θα θέλει να το ακούει με χαρά και συχνά. Όταν τα παιδιά θέλουν να ακούνε το ίδιο παραμύθι συνέχεια, σημαίνει ότι το χρειάζονται. Τα παραμύθια πάντα τελειώνουν με μια άποψη της πραγματικότητας γεμάτης ελπίδας.
Είναι σημαντικό να αφήσουμε το παραμύθι ασχολίαστο! Δεν πρέπει να το μεταφέρουμε στο επίπεδο της λογικής, της συνείδησης. Η ουσία είναι ακριβώς να δώσουμε στο παιδί την ελευθερία και τον χρόνο να πάρει από το παραμύθι αυτό που χρειάζεται.
Ανακαλούμε τον εσωτερικό θεραπευτή που ο καθένας μας έχει μέσα του, ώστε να μπορέσει το άτομο θα βοηθήσει τον εαυτό του. Στόχος είναι να βρει κανείς λύσεις για τα προβλήματα του, ή να βιώνει ικανοποιητικές καταστάσεις μέσα στην φαντασία του.
Θεραπεύοντας με ένα παραμύθι
Αυτό το παραμύθι γράφτηκε για ένα 7 χρόνο αγόρι, που έχει αδυναμία στα άλογα. Είχε πολλούς φόβους, π.χ. για φαντάσματα και για μαλώματα μεταξύ παιδιών στο σχολείο. Δεν μπόρεσε ποτέ να παίξει στο σπίτι του φίλου του, χωρίς να είναι και η μητέρα μαζί του. Επίσης δεν ήθελε ποτέ να μείνει μόνος του στο δικό του σπίτι, ούτε για δέκα λεπτά για να πάει η μητέρα να πάρει ψωμί. Μετά το παραμύθι έμεινε μόνος του χωρίς πρόβλημα, έπαιζε στον φίλο του μόνος του και μάλιστα ήθελε να κοιμηθεί εκεί!
Ο Ζου Ζιάκ και το λευκό πουλάρι
Στην Μογγολία οι άνθρωποι ζούνε σαν νομάδες. Αυτό σημαίνει ότι δεν ζουν σε σπίτια, αλλά σε σκηνές, και πηγαίνουν από μέρος σε μέρος στην αναζήτηση τροφής για τα ζώα τους. Έχουν χιλιάδες άλογα. Τα άλογα είναι η ζωή τους. Λένε ότι σχεδόν όλη την ζωή τους την περνάνε επάνω στο άλογο.Τα παιδάκια, όπως καταλαβαίνεις, μαθαίνουν ιππασία από πολύ μικρά. Οργανώνουν αγώνες για τα παιδιά και πρέπει να τρέχουν 50 χμ. με το άλογο τους στην στέπα. Είναι επικίνδυνο κιόλας, γιατί το έδαφος έχει τρύπες από ποντικοφωλιές και εύκολο σκοντάφτει το άλογο και πέφτει, αν ο μικρός καβαλάρης δεν δει την τρύπα έγκαιρα και οδηγήσει το άλογο από δίπλα της. Μερικά παιδιά που συμμετέχουν είναι μόνο 3 χρονών!!!!! Είναι μεγάλη τιμή για την οικογένεια να συμμετέχει το παιδί τους στον αγώνα και ας είναι επικίνδυνο.Μια μέρα γεννήθηκε ένα πουλάρι στο κοπάδι, τόσο όμορφο, τόσο χαριτωμένο, που ο μικρός Ζου Ζιάκ αμέσως το επέλεξε για δικό του. Ήταν λευκό σαν το φεγγάρι και γι’ αυτό ξεχώριζε από το κοπάδι από την αρχή. Είχε καλό χαρακτήρα, ήταν υπάκουο, τρυφερό και μιλούσε με τα λαμπερά μάτια του. Έδειχνε μεγάλη στοργή προς τον Ζου Ζιάκ, τον έσπρωχνε με την μύτη του, του χλιμίντριζε κουνώντας το κεφάλι του δεξιά αριστερά. Και ο Ζου Ζιάκ το αγαπούσε πολύ.
Έγιναν πολύ φίλοι. Όπου πήγαινε ο Ζου Ζιάκ, πήγαινε και το πουλάρι. Έκαναν βόλτες στην στέπα ώρες ολόκληρες. Όταν κοιμόταν ο Ζου Ζιάκ στην σκηνή του, το πουλάρι περίμενε απ’ έξω και φύλαγε.Ο Ζου Ζιάκ περνούσε πολύ καλά στην ζωή του. Ήταν ένα χαρούμενο παιδί, που γελούσε εύκολα. Μερικές φορές ξύπναγε την νύχτα και τραγουδούσε. Ήξερε πολλά πράγματα και μπόρεσε να λύνει τα προβλήματα του μόνος του συνήθως. Ήταν και πολύ γενναίος και δυνατός. Μια φορά είχε πέσει από ένα άλογο και έσπασε το πόδι του και ούτε που το κατάλαβαν οι γονείς του. Δεν έκλαιγε καθόλου, τόσο δυνατός ήταν. Και όπως καταλαβαίνεις, δεν τον εμπόδιζε ούτε στιγμή να καλπάζει ξανά! Ο Ζου Ζιάκ ήταν ένα εξαιρετικό παιδί που μπορούσε να νιώθει τα αστέρια και το φεγγάρι. Γι’ αυτό αγαπούσε τόσο πολύ το πουλάρι του που είχε το χρώμα του φεγγαριού.
Ήξερε ότι είναι ένα με αυτά. Την νύχτα ξάπλωνε έξω από την σκηνή μερικές φορές και κοιτούσε επάνω στον ουρανό, και ένιωθε πολύ ασφαλής, ξέροντας ότι τίποτα κακό δεν μπορεί να του συμβεί. Αφού ο ουρανός με τα αστέρια τον σκεπάζουν σαν κουβέρτα. Κάποτε όμως δεν το ήξερε αυτό και έπρεπε να χτυπάει το κεφάλι του στο μαξιλάρι για να διώξει τα φαντάσματα. Τότε ήταν πολύ φοβισμένος, γιατί αυτά τα φαντάσματα δεν τον άφηναν να κοιμηθεί. Όταν όμως αντιλήφθηκε ότι ο ουρανός και τα αστέρια υπάρχουν για να τον προστατεύουν, ηρέμησε και μπορούσε να κοιμηθεί καλά και δεν τον πείραζε πια τίποτα.Μια μέρα ο μπαμπάς του Ζου Ζιάκ του είπε ότι αυτή την χρονιά θα συμμετέχει στον αγώνα. Ήξερε πάρα πολύ καλά να καλπάζει. Του είχαν μάθει επίσης το τραγούδι, ειδικό για να δεθεί ακόμα πιο πολύ με το άλογο του και να μην πάθει τίποτα. Αυτό τα τραγούδι το τραγουδούσε πάντα όταν έκανε μεγάλες βόλτες με το λευκό πουλάρι του.
Όμως ο Ζου Ζιάκ δεν ήταν ήσυχος. Είχε έναν μεγάλο φόβο μέσα του, που δεν μπορούσε να το εξηγήσει. Έλεγε στους γονείς του ότι δεν θα πάει. Αλλα του εξήγησαν ότι είναι υποχρεωμένος και δεν το συζητάνε. Είναι κάτι που όλα τα παιδιά κάνουν, γιατί αυτός να εξαιρείται; Αλλά αν πάθει τίποτα…;;;;;
Όσο ήταν μέσα στην σκηνή με την μαμά του, ή έξω με το πουλάρι του τραγουδούσε συνέχεια και ένιωθε πολύ χαρούμενος. Αλλά όταν έκανε προπόνηση για τον αγώνα μαζί με τον παππού του, είχε μεγάλη στεναχώρια και φόβο. Δεν ήθελε όμως να κουράσει τους γονείς του με αυτό, και τους έλεγε: «Άσε με, θα το ξεπεράσω.»
Μια μέρα είχε πάει μια μακρινή βόλτα με το αγαπημένο πουλάρι του. Έτρεχαν και έτρεχαν. Όταν κουράστηκαν, σταμάτησαν για λίγο. Ο Ζου Ζιάκ έλεγε στο πουλάρι του: «Τι θα γίνει με μένα, τώρα που πρέπει να κάνω τον αγώνα. Εδώ μόνος μου με σένα, όλα είναι καλά, αλλά εκεί θα είναι χιλιάδες παιδιά. Αν πέσω, μπορεί να πάθω κάτι. Αν χαθώ μέσα στο πλήθος, τι θα μου συμβεί;» και αναστέναζε βαθιά. Το γλυκό πουλάρι χλιμίντρισε και έσπρωχνε την βρεγμένη μύτη του στο λαιμό του Ζου Ζιάκ.
Του είπε στο αφτί αυτά τα απαλά λόγια: «Γιατί δεν βασίζεσαι επάνω μου; Δεν είσαι ολομόναχος. Εμένα τι με έχεις; Θα σε πάω μέχρι το τέρμα και θα φροντίσω εγώ να μην πάθεις τίποτα. Και να ξέρεις, εάν πάθεις εσύ, θα πάθουμε μαζί, και πάλι θα το αντιμετωπίσουμε μαζί. Εγώ και εσύ είμαστε πολύ δυνατοί. Δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ τίποτα που δεν μπορούμε να αντέξουμε.» Ο Ζου Ζιάκ αγκάλιασε το πουλάρι, το φίλησε και ξάπλωσε επάνω στην ράχη του. Έτσι τον πήρε ο ύπνος. Το πουλάρι τον πήγε σιγά στο χωριό του, χωρίς να τον ξυπνήσει.
Την άλλη μέρα ξεκίνησε την προπόνηση με διαφορετική διάθεση. Η μαμά του τον έβλεπε και χαιρόταν. Το πουλάρι έτρεχε σαν τον άνεμο με σταθερότητα και ο Ζου Ζιάκ στεκόταν όρθιος επάνω στην σέλα, κρατώντας στο ένα χέρι ένα μικρό μαστίγιο, και στο άλλο τα χαλινάρια. Έλαμπε από περηφάνια και αυτοπεποίθηση. «Ο, τι και να συμβεί, θα το αντιμετωπίσουμε μαζί», σκεφτόταν συνέχεια. «Ποτέ δεν θα πάθω τίποτα που δεν μπορώ να αντέξω! Το φεγγάρι και τα αστέρια είναι εκεί και με προστατεύουν!» Και ένιωθε την δύναμη του να μεγαλώνει μέσα του και να τον φουσκώνει!! Έπαιρνε βαθιές αναπνοές, και τραγουδούσε με όλη την καρδιά του.
Πουλάρι μου, φεγγάρι μου
Και εγώ μαζί στο συμπάν
Όλα με φυλάνε
Κακό δεν θα μου συμβεί.
Πλησίαζε η ημέρα του αγώνα. Για να φτάσουν εκεί έπρεπε να κάνουν τρεις μέρες ταξίδι. Όσο πλησίαζαν στο μέρος που θα γινόταν ο αγώνας, τόσο γέμιζε ο τόπος κόσμο. Και παιδιά, πολλά παιδιά. Ο Ζου Ζιάκ είχε αγωνία, αλλά όχι πια μια άσχημη αγωνία, αλλά μια γλυκιά αγωνία για το ευχάριστο γεγονός ότι θα συμμετέχει σε κάτι τόσο σημαντικό. Θα τιμήσει την οικογένεια του, θα είναι στο επίκεντρο όλων, όλοι θα του φέρουν δώρα. Το πουλάρι κάθε μέρα του έδινε θάρρος, αλλά ήξερε ότι δεν το χρειάζεται πια, γιατί μπορεί να βρει δύναμη μέσα του, στην καρδιά του.
Ήρθε η σειρά του να τρέξει στον αγώνα επιτέλους μετά από αρκετή ώρα. Ο Ζου Ζιάκ με το πουλάρι του. Τι ζευγάρι ήταν αυτό!!! Ακούστηκε ένας πυροβολισμός, άρχισαν να τρέχουν τα άλογα με τα παιδιά όρθια στην σέλα. Ο θόρυβος από τα πόδια των αλόγων, από τις φωνές των παιδιών που όλα τραγουδούσαν το τραγούδι τους, η σκόνη που έγινε ένα σύννεφο από γύρω τους… θα τρέχουν για τρεις ολόκληρες ώρες…Τι λες εσύ, ο Ζου Ζιάκ θα βγει νικητής;;;;