Ένα από τα στοιχεία της αστρολογίας που είναι ελάχιστα γνωστό στο ευρύ κοινό που ασχολείται με την αστρολογία είναι το γεγονός ότι τα ζώδια που ανατέλλουν στον ορίζοντα κατά τη διάρκεια της ημέρας και καταλήγουν στον ορισμό του ωροσκόπου δεν έχουν ίση διάρκεια παραμονής στον ορίζοντα.
Υπάρχουν ζώδια που παραμένουν στον ορίζοντα για περισσότερο χρόνο και άλλα ζώδια που παραμένουν στον ορίζοντα λιγότερο χρόνο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι έχουμε περισσότερες πιθανότητες να έχουμε ωροσκόπο σε κάποια ζώδια και λιγότερες να έχουμε ωροσκόπο σε κάποια άλλα. Όπως θα δούμε πιο κάτω οι πιθανότητες αυτές έχουν να κάνουν και με τον τόπο κατοικίας μας πάνω στη Γη και συγκεκριμένα το βόρειο ή το νότιο ημισφαίριο.
Η θέση των ζωδιακών αστερισμών από το διάστημα
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Όπως ίσως κάποιοι από μας έχουν διαβάσει ή ακούσει τα ζώδια (ή μάλλον πιο σωστά οι αστερισμοί από τους οποίους ξεκίνησαν τα ζώδια) κατανέμονται κατά μήκος μίας ζώνης, που ονομάζεται ζωδιακός κύκλος και η οποία πραγματοποιεί φαινομενικές περιστροφές γύρω από τη Γη όπως δείχνει το παρακάτω σχήμα
Σχήμα 1: Αστρολογία, Derek & Julia Parker, Ελληνικά Γράμματα, Σελίδα 19
Στο σχήμα αυτό βλέπουμε μία λευκή οριζόντια γραμμή, που αναπαραριστά τον ουράνιο ισημερινό, δηλαδή την προβολή του ίδιου του ισημερινού της Γης στο διάστημα. Ο ισημερινός της Γης μας δείχνει και ποια είναι η κίνηση της Γης καθώς περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό της. Εκτός από τον ουράνιο ισημερινό όμως βλέπουμε και μία κόκκινη οριζόντια γραμμή με κάποια μεγαλύτερη κλίση. Η κόκκινη αυτή γραμμή, είναι η γραμμή της Εκλειπτικής. Η Εκλειπτική μας δείχνει πώς φαίνεται να κινείται φαινομενικά ο Ήλιος γύρω από τη Γη. Στην πραγματικότητα βέβαια είναι η Γη που κινείται γύρω από τον Ήλιο, αλλά για τις ανάγκες της Αστρολογίας, μελετούμε τη φαινομενική κίνηση του Ήλιου γύρω από τη Γη.
Οι δύο αυτές γραμμές τέμνονται μεταξύ τους σε δύο σημεία, τα οποία είναι τα σημεία της εαρινής και της φθινοπωρινής ισημερίας. Στο ένα από αυτά, αυτό της εαρινής ισημερίας έχουμε την έναρξη του ζωδιακού με το ζώδιο του Κριού (το οποίο σήμερα και λόγω μετάπτωσης αντιστοιχεί στον αστερισμό των Ιχθύων)
Όπως βλέπουμε από το σχήμα οι ζωδιακοί αστερισμοί ακολουθούν τη φαινομενική πορεία του Ήλιου γύρω από τη Γη. Σε σχέση με τον ισημερινό όμως οι μισοί αστερισμοί είναι πάνω από αυτόν και οι μισοί από κάτω. Αυτό έχει κάποια σημασία, γιατί από τα αρχαία χρόνια (αντίθετα από τους απλανείς αστέρες, που φαίνονταν όλη τη διάρκεια της ημέρας και σε όλες τις εποχές) οι αστερισμοί αυτοί δεν ήταν ορατοί συνεχώς. Άλλες εποχές του χρόνου φαίνονται οι μεν και άλλοτε οι δε. Γι’ αυτό και συνδέθηκαν με την πορεία του Ήλιου και τις εποχές και κατέληξαν να είναι αυτοί που χρησιμοποιήθηκαν για να φτιαχτεί ο ζωδιακός κύκλος (ο κύκλος που αναπαριστά την πορεία του Ήλιου και τη διαδοχή των εποχών στην ουσία).
Η θέση των ζωδιακών αστερισμών από την επιφάνεια της Γης
Το σχήμα 1 αναπαριστά μία εικόνα που είναι κατά πάσα πιθανότητα η πιο γνωστή σε μας και αρκετά οικεία. Πώς θα ήταν όμως η αντίστοιχη εικόνα του ουρανού, αν τη βλέπαμε όχι από το διάστημα προς τη Γη, αλλά αν την αντικρίζαμε όντας πάνω στη Γη και κοιτάζοντας προς τα πάνω; Ας υποθέσουμε ότι στεκόμαστε στη Γη και κοιτάζουμε στην Ανατολή από όπου ανατέλλει ο Ήλιος; Τι αντικρίζουμε; Αντκρίζουμε τον Ήλιο να ανατέλλει, δηλαδή να ανέρχεται ψηλά στον ουρανό και μετά να ξανακατεβαίνει.
Η κίνηση δηλαδή που από το διάστημα φαίνεται οριζόντια, όταν είμαστε πάνω στη Γη, μετατρέπεται σε κάθετη. Μάλιστα, επειδή η Εκλειπτική (η φαινομενική πορεία του Ήλιου δηλαδή) έχει μία κλίση σε σχέση με τον ισημερινό (τον άξονα περιστροφής της γύρω από τον εαυτό της δηλαδή), η κίνηση του Ήλιου, όπως δείχνει και το πιο κάτω σχήμα με την κόκκινη γραμμή, δεν είναι ακριβώς κάθετη, αλλά έχει μία καμπύλη μορφή. Ο Ήλιος ανατέλλει, αλλά δεν ανέρχεται ακριβώς πάνω από το κεφάλι μας. Είναι πάνω από το κεφάλι μας αλλά και λίγο προς την πλευρά του Νότου.
Τι γίνεται όμως με τους ζωδιακούς αστερισμούς; Πώς φαίνονται αυτή στο μάτι του παρατηρητή που βρίσκεται στην επιφάνεια της Γης; Όπως είπαμε και πιο πάνω, αν κοιτάξουμε τη Γη από το διάστημα, άλλοι ζωδιακοί αστερισμοί βρίσκονται κάτω από τον ισημερινό και άλλοι επάνω. Αν αλλάξουμε όμως τη γωνία που βλέπουμε τον ουρανό και σταθούμε στην επιφάνεια της Γης η συμπεριφορά αυτή μετατρέπεται σε απόκλιση από την κίνηση του Ήλιου. Έτσι άλλοι ζωδιακοί αστερισμοί δείχνουν να ανατέλλουν με μεγαλύτερη κλίση από τον Ήλιο (μπλε γραμμή στο παρακάτω σχήμα) και άλλοι με μικρότερη (πράσινη).
Σχήμα 2: Η ανατολή του Ήλιου και των αστερισμών στον ορίζοντα
Και αυτή η προσέγγιση όμως είναι λίγο απλουστευτική. Αν θέλουμε πραγματικά να δούμε πώς φαίνονται οι ζωδιακοί αστερισμοί σε σχέση με την κίνηση του Ήλιου στον ορίζοντα, θα πρέπει να συμβουλευτούμε κάποιους χάρτες του ουράνιου στερεώματος. Για το σκοπό αυτό αρκεί να περιοριστούμε σε ένα εργαλείο που χρησιμοποιούν στα εργαστήρια αστρονομίας και που ονομάζεται Επιπεδόσφαιρα. Το συγκεκριμένο κατασκευάστηκε από τους σπουδαστές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θες/νίκης και κυκλοφορεί και στα βιβλιοπωλεία.
Στο σχήμα 3 λοιπόν έχουμε μία εικόνα πολύ κοντά στην πραγματικότητα του πώς φαίνεται ο ουρανός όταν κοιτάμε ψηλά όντας πάνω στην επιφάνεια της Γης. Εδώ έχουμε αλλάξει θέση πάνω στην επιφάνεια της Γης και δεν κοιτάμε πλέον την Ανατολή, αλλά κοιτάζουμε το Βορρά. Μπροστά μας και προς τα κάτω είναι ο Βορράς, πίσω μας και προς τα πάνω, ο Νότος, δεξιά η Ανατολή και αριστερά η Δύση (παρεπιπτόντως το συγκεκριμένο σχήμα είναι πολύ χρήσιμο και για την κατανόηση στοιχείων της κινέζικης αστρολογίας, βλέπε άρθρα «Τα 5 Στοιχεία και οι 5 Πλανήτες στην Κινέζικη Αστρολογία» του Myhoroscope).
Η εικόνα αυτή βέβαια ανταποκρίνεται κυρίως στην εικόνα που έχουμε στο δικό μας γεωγραφικό πλάτος. Αν συνεχίσουμε να έχουμε δεξιά την Ανατολή ο Βορράς συνεχίζει να είναι μπροστά αλλά είναι προς τα πάνω, ο Νότος είναι πίσω και προς τα κάτω, κλπ.
Όπως και να έχει αυτό που παρατηρούμε είναι ότι στο δεξί μέρος της εικόνας που είναι η Ανατολή υπάρχει μία γκρίζα καμπύλη με μεγαλύτερο πάχος από τις άλλες γραμμές. Αυτή σηματοδοτεί την Εκλειπτική, δηλαδή τη φαινομενική πορεία του Ήλιου.
Σχήμα 3: Επιπεδόσφαιρα γεωγραφικού πλάτους Ελλάδας.
Αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι ότι η φαινομενική πορεία του Ήλιου δεν είναι ομόκεντρη του κίτρινου κύκλου (που συμβολίζει τη δική μας οπτική γωνία). Ο Ήλιος (και οι ζωδιακοί αστερισμοί μαζί) δηλαδή δεν κάνουν ένα κύκλο στον ορίζοντα με κέντρο τον άξονα Βορρά / Νότου, αλλά το κέντρο του κύκλου είναι μετατοπισμένο ελαφρά προς τα δεξιά. Αυτή η μετατόπιση φαίνεται καλύτερα στο σχήμα 4.
Σχήμα 4: Η πορεία του Ήλιου σε σχέση με τον ορίζοντα
Στο σχήμα αυτό βλέπουμε με διάστικτη γραμμή την Εκλειπτική, δηλαδή τη φαινομενική πορεία του Ήλιου και μαζί των ζωδιακών αστερισμών. Ο συνεχής κύκλος είναι ο δικός μας ορίζοντας, που χωρίζεται σε ζώνες ανά δύο ώρες. Η Εκλειπτική χωρίζεται σε ζώδια. Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι το τόξο του συνεχούς κύκλου που αντιστοιχεί σε δύο ώρες, στην αριστερή πλευρά του σχήματος μπορεί να περιέχει πάνω από ένα ζώδιο (αντίστοιχο 1/12 της Εκλειπτικής) ενώ στη δεξιά πλευρά μπορεί να περιέχει μέρος ενός ζωδίου. Έτσι φαίνεται σε μας ότι ένα ζώδιο κάνει περισσότερες (δεξιά) ή λιγότερες (αριστερά) από 2 ώρες για να ανατείλει. Το φαινόμενο αυτό το ονομάζουμε ζώδια σύντομης και μακράς ανόδου.
Αστρονομική εξήγηση και Αστρολογικές συνέπειες
Σε τι οφείλεται αστρονομικά όμως αυτή η διαφορά των δύο κύκλων που είδαμε στο πιο πάνω σχήμα; Οφείλεται στο ότι η φαινομενική πορεία του Ήλιου γύρω από τη Γη δε γίνεται στο ίδιο επίπεδο με τον ουράνιο ισημερινό αλλά με με μία κλίση, όπως είδαμε και στο Σχήμα 1. Η κλίση αυτή είναι μία γωνία 23,5 μοιρών και οδηγεί στο να μην είναι ομόκεντρη η φαινομενική πορεία του Ήλιου στον Ουρανό σε σχέση με το δικό μας ορίζοντα.
Τι αστρολογικές συνέπειες έχει ωστόσο το παραπάνω φαινόμενο της ύπαρξης ζωδίων μακράς και σύντομης ανόδου; Στην πράξη έχει παρατηρηθεί ότι στο Βόρειο Ημισφαίριο τα ζώδια που είναι μακράς ανόδου είναι τα ζώδια από τον Καρκίνο μέχρι τον Τοξότη. Και μάλιστα το μεγαλύτερο χρόνο ανατολής έχει το ζώδιο του Ζυγού. Αντίθετα στο Νότιο Ημισφαίριο τα ζώδια μακράς ανόδου είναι από τον Αιγόκερω ως τους Διδύμους με μέγιστο χρόνο ανατολής για το ζώδιο του Κριού. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι στο Βόρειο Ημισφαίριο έχουμε πιο πολλές πιθανότητες να έχουμε ωροσκόπο στα ζώδια από τον Καρκίνο ως τον Τοξότη και στο Νότιο Ημισφαίριο στα ζώδια από τον Αιγόκερω ως τους Διδύμους.
Σημαίνει κάτι αυτό και για τους λαούς που μένουν στο Βόρειο ή το Νότιο Ημισφαίριο; Μπορεί να δικαιολογήσει διαφορές στη συμπεριφορά ή διαφορές ψυχοσύνθεσης; Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουν γίνει σχετικές μελέτες, αλλά θα είχε ενδιαφέρον να κοιτάξουμε τι μπορεί να σημαίνει αυτή η διαφορποίηση.
Εκείνο που είναι επίσης σημαντικό να αναφερθεί είναι ότι η παραπάνω συμπεριφορά διαφοροποιείται αρκετά όσο πλησιάζουμε προς τους πόλους. Εκεί υπάρχουν ζώδια που δεν ανατέλλουν καν, ενώ ανατέλλουν συνεχώς κάποια άλλα. Αντίθετα όσο πλησιάζουμε στον Ισημερινό, τα ζώδια δείχνουν να ανατέλλουν στον ίδιο χρόνο. Γιατί αυτό; Γιατί στους πόλους το Σχήμα 2 που είδαμε πιο πάνω δείχνει κάπως έτσι:
Σχήμα 5α: Η ανατολή του Ήλιου και των αστερισμών στον ορίζοντα από τους πόλους
Ενώ στον ισημερινό είναι κατακόρυφη:
Σχήμα 5β: Η ανατολή του Ήλιου και των αστερισμών στον ορίζοντα από στον ισημερινό
Ενώ αντιστοίχως τα σχήματα των ομόκεντρων κύκλων δείχνουν ως εξής:
Σχήμα 6α: Ο ουράνιος θόλος στον ορίζοντα από τους πόλους
Σχήμα 6β: Ο ουράνιος θόλος στον ορίζοντα από τον ισημερινό
Βιβλιογραφία
1. Ian Ridpath – Wil Tirion, The monthly Sky Guide, 2007-2011, Μετάφραση Σίμος Οικονομίδης, , Πλανητάριο Θες/νίκης, Ελλάδα, 2007
2. Alice Ekrek, Astronomy for Astrologers, 2009, Mayo School of Astrology Diploma Notes