Λυκάνθρωπος! Μια θρυλική μορφή με ρίζες στην αρχαιότητα, καλυμμένη από μυστηριώδεις υπερφυσικές δυνάμεις και ανθρώπινο τρόμο, που γοήτευσε τις λαϊκές παραδόσεις, τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο αλλά κέντρισε και το ερευνητικό ενδιαφέρον της Ιατρικής και της Ψυχολογίας που προσπάθησαν να εξηγήσουν με επιστημονικά μέσα το φαινόμενο της Λυκανθρωπίας.
Σκοπός του άρθρου δεν είναι μία τελεσίδικη απόφαση για τη φυσική ύπαρξη ή όχι των Λυκανθρώπων, αλλά η παρουσίαση των διαφόρων πλευρών ενός φαινομένου που όντως υπάρχει από πολύ παλιά. Οι δικές σας απόψεις ενδεχομένως να ρίξουν περισσότερο φως σε μία …σκοτεινή υπόθεση μυστηρίου και φαντασίας.
Ας ξεκινήσουμε την περιήγησή μας στο Μύθο και την Αλήθεια δίνοντας μερικούς βασικούς ορισμούς.
Το ανθρώπινο Θηρίο…
Θηριανθρωπία (Τherianthropy): Πρόκειται για το γενικό ορισμό που αναφέρεται στην κάθε είδους μεταμόρφωση ανθρώπου σε ζώο, είτε προέρχεται από τη Μυθολογία, είτε από τον Αποκρυφισμό και την Ανθρωπολογία. Η προέλευση της αγγλικής λέξης, therianthropy, είναι ελληνική, therion= θηρίο + άνθρωπος.
Το φαινόμενο αυτό, που εμφανίζεται στις λαϊκές παραδόσεις και τους θρύλους όλου του κόσμου, περιγράφει έναν ανθρώπινο χαρακτήρα που συνδυάζει ανθρώπινα και ζωώδη χαρακτηριστικά με πιο γνωστή εκδήλωση αυτή της Λυκανθρωπίας.
Αποκρυφιστική και ψυχολογική υπόσταση της θηριανθρωπίας. Στη σύγχρονη εποχή αναπτύχθηκε μια ιδιόμορφη πολιτιστική ομάδα (subculture) που υιοθέτησε τον όρο για να περιγράψει την ισχυρή πνευματική και ψυχολογική ταύτιση με μη-ανθρώπινα όντα (ζώα). Αυτοαποκαλούνται Θηριάνθρωποι ή Θηρία, δεν υπακούουν σε κάποια αναγνωρισμένη Αρχή, ούτε έχουν διακηρυγμένο δόγμα ή θρησκευτικούς περιορισμούς. Αν και συνήθως αναφέρονται στην πνευματική μεταμόρφωση, ωστόσο διατηρούν τον προσωπικό τους έλεγχο και δεν βλάπτουν τον εαυτό τους ή τους άλλους.
Η ταύτιση, πνευματική ή ψυχολογική, μπορεί να είναι μερική όσον αφορά την κατοχή ανθρώπινων και ζωϊκών χαρακτηριστικών, ή ολική όσον αφορά την πίστη πως πρόκειται για πνεύμα ζώου που κατοικεί σε ανθρώπινο σώμα.
Όσοι ενστερνίζονται τον Αποκρυφισμό, πιστεύουν πως κατέχονται εν μέρει ή συνολικά, από το πνεύμα ή την ψυχή ενός ζώου, ξεπερνώντας ακόμα και τις θέσεις του Σαμανισμού και του Τοτεμισμού. Οι απόψεις τους, έχουν τις ρίζες τους στους θρύλους των Κελτών, Νορβηγών και των ιθαγενών της Αμερικανικής Ηπείρου.
Όσοι προτιμούν την ψυχολογική διάσταση, πιστεύουν πως κατέχουν δύο φύσεις ή προσωπικότητες, μία ζωική και μία ανθρώπινη. Μερικοί πάλι, θεωρούν πως ίσως να πρόκειται σύνδρομες καταστάσεις άτυπης νευροφυσιολογίας, όπως π.χ. ο αυτισμός, που σε καμία περίπτωση όμως δεν είναι εγγενείς διαταραχές. Η ζωώδης και ανθρώπινη φύση μπορεί να συνεργάζονται μεταξύ τους ή αντίθετα να συγκρούονται, οδηγώντας στην ευτυχία ή τη δυστυχία τον άνθρωπο που χρειάζεται μακροχρόνια εσωτερική διερεύνηση για να κατανοήσει και να αποδεχτεί την ιδιοσυγκρασία του.
Ποιος φοβάται το Λυκάνθρωπο;
Λυκανθρωπία (Lycanthropy)
O Λυκάνθρωπος σύμφωνα με τις λαϊκούς θρύλους, είναι ένα ανθρώπινο ον, που έχει την ικανότητα, ή τη δύναμη να μεταμορφώνεται σε λύκο, στη διάρκεια της Πανσελήνου. Η μεταμόρφωση είτε είναι ακούσια (επειδή μολύνθηκε από το δάγκωμα λύκου ή άλλου λυκανθρώπου) είτε συμβαίνει εξαιτίας σατανικών, μαγικών επιρροών, ή κατάρας, χάρη στις οποίες αποκτά υπερφυσικές δυνάμεις για να κυνηγάει την ανθρώπινη λεία του, να τρέφεται από αυτήν και να εξασφαλίζει την αιώνια επιβίωσή του.
Ο όρος Λυκανθρωπία, (Lycanthropy), δηλαδή η πεποίθηση πως κάποιος μεταμορφώνεται σε λυκάνθρωπο, χρησιμοποιείται επίσης στην Ιατρική και την Ψυχολογία, ακριβέστερα ως Κλινική Λυκανθρωπία (clinical Lycanthropy) ως διάκριση από την μυθολογική της έννοια, για να περιγράψει την ψυχική διαταραχή κατά την οποία ο ασθενής πιστεύει ότι μεταμορφώνεται σε λύκο, ή κάποιο άλλο ζώο, εκδηλώνοντας επίσης την αντίστοιχη συμπεριφορά.
Υπάρχουν ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία για την εξήγηση του φαινομένου ή πρόκειται απλώς για μύθους; Oι απαντήσεις, προερχόμενες από τη μυθολογία, τον πνευματισμό και τις επιστήμες είναι πολλές και συμφωνούν ή αντιφάσκουν μεταξύ τους.
H Μυθολογία κρύβει αλήθειες
Για το φαινόμενο της Λυκανθρωπίας, υπάρχουν αναφορές τόσο στην παγκόσμια Μυθολογία όσο και στον ιστορικό Μεσαίωνα.
Ο αρχαιότερος γνωστός μύθος προέρχεται από την ελληνική μυθολογία και τη λατρεία του Λυκαίου Δία στην Αρκαδία ερμηνεύοντας το παράξενο, για τις ελληνικές θρησκευτικές αντιλήψεις, έθιμο της ανθρωποθυσίας που τελούνταν στο Λυκαίο όρος. Στην εκδοχή του Οβίδιου και του Παυσανία, ο Λυκάων, γιός του Πελασγού και βασιλιάς της Αρκαδίας, φιλοξένησε το Δία στο παλάτι του. Θέλοντας, να διαπιστώσει τη θεότητά του Δία, του πρόσφερε θυσία από σάρκες του θυσιασμένου ζώου μαζί με εκείνες ενός ομήρου. Ο Ζευς κατάλαβε το δόλο, έκαψε το παλάτι και μεταμόρφωσε τον Λυκάονα σε λύκο.
Υπάρχουν πολλές παρόμοιες μυθολογικές αναφορές στον Ηρόδοτο, τον Βιργίλιο (βλ. Eclogues), τον Γάιο Πετρόνιο (βλ. Σατυρικόν), στον Πλήνιο Πρεσβύτερο, στις οποίες οι ασεβείς που πρόσφεραν ανθρωποθυσίες, αποκτούσαν την αρχική τους μορφή μετά από 10 χρόνια εφόσον δεν είχαν φάει ανθρώπινο κρέας. Στο όνομα του Λυκάονα πιστεύεται πως έχει τις ρίζες της η λέξη λύκος και λυκανθρωπία.
Αναφορές στη λυκανθρωπία, χωρίς τον περιορισμό του λύκου, και τη μεταμόρφωση σε άλλα κυρίως σαρκοβόρα, αλλά και σε ελάφια βρίσκουμε στις μυθολογίες και άλλων περιοχών του κόσμου, όπως στην Ινδία με την τίγρη, την Αφρική με τη λεοπάρδαλη, ύαινα ή το λοντάρι, την Κεντρική & Νότιο Αμερική με τον ιαγουάρο, την Βόρεια Ευρώπη με την αρκούδα, την Ιαπωνία με την αλεπού, τη Ρώμη με το λύκο, την Ελλάδα με το σκύλο.
Ειδικά στη Βόρεια Ευρώπη, υπάρχουν πλούσιες αναφορές σε πολλές εθνικές μυθολογίες, με προεξάρχουσα τη Νορβηγική, για τους berserk, μανιακούς σκανδιναβούς πολεμιστές που φορούσαν προβιές λύκων, ήταν άτρωτοι στον πόνο και επεδίωκαν το βίαιο θάνατο στη μάχη, φέρεται ως η επικρατέστερη για την αναβίωση του μύθου κατά το Μεσαίωνα.
Η ιστορική αλήθεια
Στο Μεσαίωνα, που οι δεισιδαιμονίες και η θρησκοληψία ήταν κοινός τόπος, ο λύκος στιγματίστηκε ως δαίμονας και ο μύθος του λυκάνθρωπου απέκτησε σατανικές διαστάσεις. Σ’ αυτό βοήθησαν οι πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες καθώς επίσης και ο καθοριστικός ρόλος της Καθολικής Εκκλησίας.
Τον 12-13ο αιώνα, η ευρωπαϊκή ύπαιθρος υπέφερε από τις νυχτερινές επιθέσεις των λύκων που ζούσαν στα δάση που περιέβαλλαν τις περιτειχισμένες πόλεις. Συχνά, οι κάτοικοι έβρισκαν μισοφαγωμένα ανθρώπινα πτώματα στις παρυφές των πόλεων και τα νυχτερινά ταξίδια ήταν εφιάλτης. Εκμεταλλευόμενοι τον τρόμο των κατοίκων, συμμορίες ληστών και εξαθλιωμένων μισθοφόρων, ντύνονταν με προβιές λύκων και αρκούδων και λυμαίνονταν την ερειπωμένη από τους πολέμους, την πανούκλα και τις κακές σοδειές ύπαιθρο. Τα πολλαπλά περιστατικά των κατά συρροή δολοφονιών, στη Γερμανία και τη Γαλλία, όπως του Peter Stubbe από την Κολωνία, η βιαιότητα του οποίου παρομοιάστηκε με εκείνη του λύκου, διαδόθηκαν γρήγορα και έκαναν τους ανθρώπους να πιστεύουν πως υπήρχαν όντως τέτοια πλάσματα ανάμεσά τους, οι Λυκάνθρωποι που ήταν πιο ολέθριοι από τους φυσικούς λύκους.
Η σκοταδιστική αντιμετώπιση των κρουσμάτων λυκανθρωπίας, ως μαγικών και δαιμονικών περιστατικών, από την Καθολική Εκκλησία, συνέβαλε κατά πολύ στην έξαρση του φαινομένου που απέκτησε διαστάσεις πραγματικής επιδημίας κατά τον 14ο αιώνα. Σχιζοφρενείς, ψυχικά διαταραγμένοι και επιληπτικοί, που πίστευαν πως έχουν μεταμορφωθεί σε λύκους, κατηγορούνταν από τα εκκλησιαστικά δικαστήρια ως υπηρέτες του Σατανά ή πως έχουν κυριευτεί από δαιμόνια και μαγικές δυνάμεις, ομολογούσαν επιβεβαιώνοντας τις κατηγορίες μετά από φρικτά βασανιστήρια και θανατώνονταν. Στη Γαλλία, που φαίνεται πως τον 16ο αιώνα κατακλύστηκε από λύκους, καταγράφηκαν 30.000 τέτοιες δίκες που κατέληξαν στο μαρτυρικό θάνατο των κατηγορουμένων που αν και ενέχονταν αποδεδειγμένα σε άγριες δολοφονίες και κανιβαλισμούς, που σπάνια συσχετίζονταν με την παρουσία λύκων, εν τούτοις χωρίς καμία εξαίρεση, με μεγάλη σπουδή περιέγραψαν λεπτομερώς τη μεταμόρφωσή τους. Ομοίως κατηγορήθηκαν ως αιρετικοί, όσοι διαφωνούσαν με τη δεδηλωμένη θέση της επίσημης Εκκλησίας που αρνούνταν την ύπαρξη Λυκανθρώπων ως αντίθετης με τη χριστιανική πίστη.
Τον 16ο αιώνα, η Εκκλησία, διακήρυξε πως εφόσον δεν υπάρχουν λυκάνθρωποι τότε είναι δημιουργήματα του ίδιου του Σατανά και τον 17ο αιώνα απέσυρε τις κατηγορίες εξαιτίας της απουσίας κρουσμάτων λυκανθρωπίας, τα οποία ωστόσο ποτέ δεν εξαφανίστηκαν εντελώς.
Στις μεσαιωνικές αντιλήψεις, οφείλεται η άδικη και αρνητική εικόνα για το λύκο που διατηρείται μέχρι τις μέρες μας.
Ο Αποκρυφισμός
Η Λυκανθρωπία συγχέεται συχνά με τη μετενσάρκωση αλλά η ουσιώδης διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι ο άνθρωπος-ζώο συνιστά εναλλακτική ή διττή ύπαρξη ενός ζώντος ανθρώπου, όπου το ζώο-ψυχή είναι το πνευματικό όχημα, προσωρινό ή μόνιμο, ενός νεκρού ανθρώπου. Τα βαμπίρ π.χ. είναι κάτι παρόμοιο αλλά με ανθρώπινη μορφή που κατασπαράσσουν την ανθρώπινη λεία τους για να εξασφαλίσουν την αιωνιότητα.
Ο μεγάλος Γάλλος αποκρυφιστής Eliphas Levi (1810-1875) στο έργο του The Mysteries of Magic (Τα μυστήρια της Μαγείας) θέτει την ύπαρξη ενός φαντάσματος. Το σώμα δρα σαν μεσάζων μεταξύ ενός ζώντος οργανισμού και της ψυχής. «Στην περίπτωση αυτή» γράφει «το φάντασμα, που κατοικεί σε έναν άγριο και αιμοδιψή άνθρωπο, περιπλανάται με τη μορφή του λύκου, όσο εκείνος έχει έναν επώδυνο ύπνο στο σπίτι και ονειρεύεται πως είναι πραγματικός λύκος». Ο Levi πίστευε πως οι πληγές που αναφέρονται με συχνότητα, οφείλονται σε αυτήν την εξωσωματική εμπειρία.
Οι διάφορες αντιλήψεις για τη ζωϊκή μεταμόρφωση ανθρώπινων όντων χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλομορφία. Έτσι η μεταμόρφωση μπορεί να είναι εκούσια ή ακούσια, μόνιμη ή προσωρινή. Ο μεταμορφωμένος άνθρωπος-ζώο μπορεί να διατηρεί τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του ή να είναι το άϋλο ομοίωμά του που βλέπει μόνο ο ίδιος. Πιθανόν να είναι η ψυχή του ζώου που επιθυμεί να καταβροχθίσει ανθρώπινη σάρκα, ενώ το σώμα παραμένει σε μεταβατική κατάσταση ή ίσως να πρόκειται μόνο για έναν αγγελιοφόρο, ζώο ή δαιμόνιο, πραγματικό ή πνευματικό, το οποίο συνδέεται στενά με τον κύριο του σώματος και εκδηλώνεται δημιουργώντας πληγές στον άνθρωπο. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται αντανάκλαση και αποδίδεται στη δράση μαγικών δυνάμεων που ταυτίζονται πολλές φορές με τη λυκανθρωπία.
Μια άλλη εκδοχή της αντανάκλασης, που δεν συνιστά λυκανθρωπία, απαντάται στη Δυτική Αφρική (bush-soul, ψυχή της ζούγκλας), τη Βόρειο & Κεντρική Αμερική (nagual), την Αυστραλία και άλλα μέρη του κόσμου. Πρόκειται για τις μαγικές και θεραπευτικές δυνάμεις ενός ζώου (ζώο-οδηγός) που μεταβιβάζονται στον έφηβο με σκοπό την προστασία του. Οι Ινδιάνοι π.χ. μεταφέρουν τα δόντια, τη γούνα, ή τα φτερά του ζώου σε ένα σακίδιο και τα φυλάνε προσεκτικά σε όλη τους τη ζωή, γιατί αν χαθούν είναι αναντικατάστατα.
Η Επιστημονική θεώρηση
Προσπάθειες να εξηγηθεί επιστημονικά το φαινόμενο της λυκανθρωπίας υπάρχουν ήδη από τα τέλη του Μεσαίωνα, κρατώντας μάλιστα αποστάσεις από τις θρησκευτικές δεισιδαιμονίες και τη λαϊκή φαντασία. Ο Ρόμπερτ Μπάρτον (Robert Burton), λόγιος και κληρικός, με το έργο του Ανατομία της Μελαγχολίας, το 1621, αποσείει από τους Μάγους κάθε ευθύνη για τη Λυκανθρωπία για την οποία πιστεύει πως οφείλεται στις φτωχές διατροφικές συνήθειες, την αϋπνία, την έλλειψη άσκησης και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Υπάρχει μία επιστημονική βάση σε αυτό, αν και αμφισβητούμενη, γιατί δεν εξηγεί την παγκοσμιότητα της εμφάνισης του φαινομένου, ούτε τη μαζική υστερία εναντίον των μάγων ή τους σχετικούς με τις μεταμορφώσεις, θρύλους.
Κατά το Μεσαίωνα, αλλά και τους Νεότερους Χρόνους, η κύρια τροφή των ευρωπαίων χωρικών ήταν τα σιτηρά, τα οποία προσβάλλονταν από έναν μύκητα, το εργότιον (ergot), που με τη σειρά του προκαλούσε δηλητηριάσεις με κύριο σύμπτωμα τις παραισθήσεις. Τα αλκαλοϊδή συστατικά του εργότιου συσχετίζονται με το LSD, το ισχυρό παραισθησιογόνο. Ο χρήστης εμφανίζει νοητική σύγχυση, απώλεια αίσθησης του χρόνου και του χώρου, απώλεια αυτό-ελέγχου και αίσθηση τρόμου.
Επίσης, οι αποκαλούμενοι «λυκάνθρωποι» πριν μεταμφιεστούν με τις προβιές των λύκων χρησιμοποιούσαν για το σώμα τους αλοιφές με κύριο συστατικό την μπελαντόνα, που προκαλούσε με τη σειρά της παραισθήσεις και την ψευδαίσθηση της σωματικής μεταμόρφωσης.
Στη σύγχρονη εποχή, οι έρευνες της Ιατρικής και της Ψυχολογίας στράφηκαν στα συμπτώματα που εμφάνιζαν ή ισχυρίζονταν πως είχαν, οι υποτιθέμενοι Λυκάνθρωποι και τα συνέδεσαν αντίστοιχα με σωματικές ασθένειες και ψυχικές διαταραχές, χωρίς όμως τα συμπεράσματά τους να ταυτίζονται απόλυτα με τις περιγραφές.
Για την Ιατρική, λοιπόν, η Λυκανθρωπία σχετίζεται με τη συμπτωματολογία ασθενειών όπως:
- Η Λύσσα που μεταδίδεται στον άνθρωπο από το δάγκωμα μολυσμένων ζώων, προσβάλει το κεντρικό νευρικό σύστημα και προκαλεί ανεξέλεγκτες και επώδυνες μυϊκές συσπάσεις στο λαιμό, εμποδίζοντας την πρόσληψη νερού από τον ασθενή, που καταλήγει στο θάνατο 3-5 ημέρες μετά τα πρώτα συμπτώματα.
- Η Πορφυρία, μια σπάνια γενετική ανωμαλία του αίματος με συμπτώματα παρόμοια με αυτά του Λυκάνθρωπου, όπως σοβαρή φωτοευαισθησία στο ημερήσιο φως, δυσχρωμία δέρματος, υπερτρίχωση, δερματικά έλκη, αλλοίωση των χόνδρων που σταδιακά προκαλεί εκφυλισμό στη μύτη, τα αυτιά και τα δάκτυλα. Τα δόντια, τα νύχια, τα ούλα αποκτούν κόκκινο-καφέ χρώμα, εξαιτίας της απόθεσης πορφυρίνης, συστατικού της αιμοσφαιρίνης του αίματος.
Η Πορφυρία, συνοδεύεται συχνά από ψυχικές διαταραχές, όπως η ήπια υστερία ή η μανιοκαταθλιπτική ψύχωση. - Η Υπερτρίχωση, ως κληρονομική γενετική ή ορμονική ανωμαλία, με την κάλυψη ολόκληρου του σώματος και του προσώπου από έντονη τριχοφυϊα.
Από την πλευρά τους η Ψυχιατρική και η Ψυχολογία διέγνωσαν πιθανότητες Σχιζοφρένειας, Νευρωσικής Υστερίας, Μανιο-καταθλιπτικής Ψύχωσης και Ψυχοκινητικής Επιληψίας. Εδώ, ο ακριβής ορισμός είναι η Κλινική Λυκανθρωπία, η οποία θεωρείται μία μορφή ψύχωσης κατά την οποία το άτομο έχει την ψευδαίσθηση ότι μεταμορφώνεται σε ζώο (όχι μόνο λύκο) και υιοθετεί την αντίστοιχη συμπεριφορά.
Η κλινική Λυκανθρωπία είναι μία σπάνια κατάσταση και γενικότερα θεωρείται σύνδρομος κατάσταση της σχιζοφρένειας, ή της κλινικής κατάθλιψης. Ωστόσο, έχουν ληφθεί υπόψη οι επιδράσεις τυχόν νευρολογικών και πολιτισμικών παραγόντων. Υπάρχουν πολλές αποδείξεις ότι η ψύχωση δεν είναι μόνο ιδιόρρυθμες αισθητικές εμπειρίες, άρα ίσως η λυκανθρωπία να είναι το αποτέλεσμα ασυνήθιστων σωματικών εμπειριών, φιλτραρισμένων από πολιτισμικές και ιδεολογικές καταβολές, που γίνονται αντιληπτές από ένα ήδη διαταραγμένο μυαλό.
Σε πολιτισμικό επίπεδο, η ψύχωση καθώς και οι ψυχωσικές εμπειρίες δέχονται ισχυρές επιδράσεις από τους μύθους, τις παραδόσεις ή τις τελετουργίες της μεταμόρφωσης ανθρώπου σε ζώο που περιλαμβάνονται σε πολλές κοινωνίες.
Όταν ο Λυκάνθρωπος εμπνέει
Ο Λυκάνθρωπος, γοήτευσε τη Λογοτεχνία ήδη από την μεσαιωνική περίοδο και υπάρχουν πολλές αντίστοιχες συλλογές με θρύλους και λαϊκές ιστορίες.
Το 1210 ο Αγγλος λόγιος Gervase του Τίλμπουρι στο έργο του Otia Imperialia, μια συλλογή μεσαιωνικών θρύλων και παραδόσεων, συνδέει πρώτος το Λυκάνθρωπο με την Πανσέληνο και τις μαγικές της δυνάμεις, ενώ την ίδια περίοδο ο Ιρλανδός κληρικός Gerald of Wales, στο έργο του Topographis Hibeniae περιγράφει την ιστορία ενός ιερωμένου που συνάντησε ένα ζευγάρι λυκανθρώπων.
Η ρομαντική λογοτεχνία του 19ου αιώνα, καλλιέργησε ιδιαίτερα το μαύρο μυθιστόρημα, ως μέρος της απόδρασης, μέσω της φαντασίας, από τα πολιτικά και κοινωνικά αδιέξοδα. Σκοπός τους είναι να προκαλέσουν το φόβο στον αναγνώστη, αλλά και να τον καθησυχάσουν και να τον οδηγήσουν στην κάθαρση. Οι ήρωες έχουν σατανική υπόσταση, ζουν σε μπουντρούμια ή σε ανήλιαγα δάση και κυριαρχεί το θέμα των απόκρυφων δυνάμεων, του θανάτου και της μεταμόρφωσης. Διάσημο μυθιστόρημα της εποχής, ο Φρανκεστάϊν ή ο σύγχρονος Προμηθέας (1818) της Μαίρης Σέλλευ.
Καθώς η πηγή έμπνευσης ήταν οι βόρειοι ευρωπαϊκοί θρύλοι και οι μεσαιωνικές ιστορίες, ο Λυκάνθρωπος δεν θα αποτελούσε εξαίρεση και μάλιστα η δυσμορφία του επιτελούσε και κοινωνιολογικό έργο. Σπουδαίοι μυθιστοριογράφοι, όπως οι Αδελφοί Γκριμμ αφιερώνουν στο Λυκάνθρωπο μερικά έργα τους, όπως Werewolves, Werewolf Rock, The Werewolves advance (Deutsche Sagen, 1816,1818).
Κινηματογράφος
Ο Λυκάνθρωπος είναι, αναμφίβολα, από τους αγαπημένους ήρωες των σεναριογράφων και σκηνοθετών που στην πλειοψηφία τους παρέδωσαν στο κοινό ένα αντιπαθητικό και φρικιαστικό πορτραίτο. Ο Λυκάνθρωπος είναι ανθρωπόμορφος, ανελέητος με τα ανθρώπινα θύματά του και χωρίς ίχνος ηθικής από την ανθρώπινη υπόστασή του. Στους σεναριογράφους οφείλεται και ο μοναδικός τρόπος θανάτωσης του λυκάνθρωπου από ασημένια σφαίρα ή μαχαίρι και η μεταμόρφωσή του κατά την Πανσέληνο, γεγονότα αντίθετα με τις υπάρχουσες περιγραφές. Συχνά όμως, η μεταμόρφωση γίνεται συμβολικό στοιχείο με κοινωνικές, πολιτικές ή θρησκευτικές διαστάσεις.
Από την πλούσια φιλμογραφία, ξεχωρίζει η κλασική ταινία The Wolf Man (Ο Λυκάνθρωπος) του 1941 με πρωταγωνιστή τον Λον Τσάνεϊ Τζούνιορ, στο ρόλο του Λυκάνθρωπου Λάρρυ Τάλμποτ. Το σενάριο γράφτηκε από το συγγραφέα Curt Siodmak, ο οποίος σε μία συνέντευξη το 2000 (97 ετών τότε) που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα Written By, είπε τα εξής, σχετικά με το βαθύτερο νόημα της ταινίας:
«Ο Λυκάνθρωπος είμαι Εγώ, γιατί μου έτυχε μια μοίρα που δεν ήθελα: Να είμαι Εβραίος στη Γερμανία. Δεν θα επέλεγα ποτέ αυτό το πεπρωμένο. Η σβάστικα αντιπροσωπεύει το φεγγάρι. Όταν βγαίνει το φεγγάρι, ο άνθρωπος δεν θέλει να σκοτώσει, αλλά ξέρει πως δεν μπορεί να ξεφύγει από τη μοίρα του Λυκάνθρωπου. Ξέρεις πως κάτι πρόκειται να συμβεί, αλλά δεν μπορείς να ξεφύγεις, όπως να σε στέλνουν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης».
Ο νεότερος κινηματογράφος δημιούργησε μια συμπαθητικότερη εικόνα και χρησιμοποίησε την επώδυνη μεταμόρφωση σαν σύμβολο με κοινωνικές, πολιτικές ή θρησκευτικές διαστάσεις. Ο σύγχρονος Λυκάνθρωπος έχει ηθικές αναστολές, αντιπαλεύει ανάμεσα στη ζωώδη και ανθρώπινη φύση του και συχνά συμβολίζει τις προσπάθειες προσαρμογής του ανθρώπου σε μια άγρια κοινωνία, την ανάγκη προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος με το οποίο είναι άρρηκτα δεμένος, την επιθυμία επιστροφής του στη Φύση ή στιγματίζει τον κοινωνικό ρατσισμό.
Η ταινία The Wolf (ο Λύκος) με τον Τζακ Νίκολσον στον ομώνυμο ρόλο, δημιουργεί ένα διαφορετικό προφίλ. Στο πλαίσιο μιας ερωτικής ιστορίας ένας «καλός» λυκάνθρωπος αντιμάχεται και νικά τον «κακό» ομόλογό του. Η αιώνια πάλη των δυνάμεων του Φωτός και του Σκότους. Με αφορμή έναν ωραίο έρωτα, μπορούμε να διακρίνουμε, την αποδοχή του «διαφορετικού», την επικράτηση των «θετικών» ανθρώπινων ενστίκτων στη σύγχρονη ζούγκλα, την τελική επιστροφή στη Φύση.
Στην ταινία, η μεταμόρφωση είναι οριστική. Ο άνθρωπος γίνεται τελικά ένας φυσιολογικός, άκακος λύκος, όπως υπάρχει στη φύση, απαλλαγμένος από τις δεισιδαιμονίες και τις προκαταλήψεις. Το ζωώδες πνεύμα, θα καταβροχθίσει την ανθρώπινη φύση και το καλό ή κακό αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί αποκλειστικά από την ηθική υπόσταση του ανθρώπου. Η ταινία συνδυάζει με δεξιοτεχνία τον Αποκρυφισμό, την Επιστήμη, Μυθολογία και τη Ρομαντική Λογοτεχνία.
Το φαινόμενο της Λυκανθρωπίας δεν έχει εκλείψει μέχρι τις μέρες μας. Στο επιστημονικό περιοδικό της Ψυχιατρικής Εταιρείας του Καναδά (Canadian Psychiatric Association Journal) τεύχος Νοεμβρίου 1975 αλλά και στο αντίστοιχο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (American Journal of Psychiatry), τεύχος Οκτωβρίου 1977, περιγράφηκαν λεπτομερώς αρκετά περιστατικά κλινικής λυκανθρωπίας. Επίσης έχουν καταγραφεί περιστατικά όπου τα άτομα επανήλθαν μετά από σχολαστική ιατρική θεραπεία.
Η Επιστήμη δεν έχει καταλήξει σε οριστικά και ασφαλή συμπεράσματα.
Μύθος ή πραγματικότητα, τελικά; Η απάντηση εξαρτάται από εμάς τους ίδιους και από τον τρόπο που θα ερμηνεύσουμε τις εκατοντάδες πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας.
ΠΗΓΕΣ:
Οι πληροφορίες στις οποίες στηρίχθηκε το άρθρο αντλήθηκαν από τις εξής πηγές:
Λήμμα: werewolf, lycantropy, therianthropy, clinical lycanthropy
1. www. Wikipedia.com 2. www. SkepDic.com
Τα λογοτεχνικά στοιχεία αντλήθηκαν από:
Eυρωπαϊκά Γράμματα, Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας, τ. Β, εκδ. ΣΟΚΟΛΗ, 1992