Το Νέο Πρότυπο και η Μεταμοντέρνα Αστρολογία

Η Ανυποληψία της Αστρολογίας
Το να κάνει κάποιος μια διάλεξη για την αστρολογία φαίνεται, ίσως, εκτός τόπου σ’ ένα συνέδριο που αφορά στη «Νέα» επιστήμη. Δεν υπάρχει τίποτα το ιδιαίτερα νέο στην αστρολογία.

Υπήρχε πριν από την επιστήμη και, με την έννοια αυτή, θα μπορούσε να θεωρηθεί προεπιστημονική, ακόμα και αντιεπιστημονική, στο βαθμό που η αστρολογία αποτελούσε κεντρικό άξονα της μαγικής κοσμοθεωρίας, κάτι που η επιστήμη κυριολεκτικά ξερίζωσε.

Η αστρολογία, φυσικά, είναι η μελέτη των αντιστοιχιών ανάμεσα στα ουράνια και τα γήινα φαινόμενα και, πιο συγκεκριμένα, η πεποίθηση ότι η κίνηση των πλανητών σε κάποια δεδομένη χρονική στιγμή αποτελεί τη συμβολική αντανάκλαση του χαρακτήρα και του πεπρωμένου ενός ατόμου που γεννήθηκε σ’ εκείνο το χρονικό σημείο. Ενώ η αστρολογία είχε κεντρική και αξιόλογη θέση στους πολιτισμούς που προηγήθηκαν της επιστημονικής επανάστασης, μετά απ’ αυτήν άρχισε να αποκτά κακή φήμη. Υπάρχουν αιτίες γι’ αυτό και θα τις αναφέρω με συντομία. Δε χρειάζεται να αναφέρω ότι για πολλούς νοήμονες ανθρώπους οι ισχυρισμοί της αστρολογίας μοιάζουν κάπως αστείοι ένα απλό παιχνίδι συναναστροφών έξω από το χώρο των διανοούμενων, ένα στήριγμα για τους αδύναμους και τους εξαρτημένους, ένα επιφανειακό και ψεύτικο σύστημα που επιβιώνει ως νοητικό απολίθωμα από μια ξεπερασμένη εποχή μόνο ανάμεσα στους κύκλους των αμόρφωτων, των προληπτικών ή απλώς των ηλίθιων.

Έχουν κατηγορήσει την αστρολογία ότι είναι απλουστευτική, μοιρολατρική και αναχρονιστική. Δεν έχει θέση στα πανεπιστήμια μας, έχει χλευαστεί από όλους σχεδόν τους κλάδους της σύγχρονης μάθησης και έχει καταδικαστεί από την εκκλησία ως αίρεση. Η εχθρότητα εναντίον της αστρολογίας δεν εμφανίστηκε ποτέ τόσο έντονα όσο το 1975, όταν 186 κορυφαίοι επιστήμονες, εκ των οποίων οι 18 είχαν τιμηθεί με το Βραβείο Νόμπελ, υπόγραψαν μια επιθετική δήλωση εναντίον της αστρολογίας, με την οποία την αποκήρυσσαν. Δεδομένης της ανυποληψίας της αστρολογίας, προβληματιζόμαστε, ίσως, όταν μαθαίνουμε ότι κάποτε είχε θεωρηθεί η θεϊκή τέχνη, η «μητέρα όλων των επιστημών» και άξια να μελετηθεί από τον Νικόλαο Κοπέρνικο, τον Γαλιλαίο, τον Γιοχάνες Κέπλερ και τον Σερ Ισαάκ Νιούτον – ανθρώπους αφιερωμένους στην αστρολογία, από την οποία αντλούσαν έμπνευση. Γνωρίζουμε ότι οι νόμοι της πλανητικής κίνησης του Κέπλερ προέρχονται στο μεγαλύτερο μέρος τους από την έρευνα του για τη μουσική των σφαιρών, τη μεγάλη κοσμική αρμονία για την οποία μίλησε ο Πυθαγόρας – ο διασημότερος αστρολόγος της αρχαίας Ελλάδας. Με τον ίδιο τρόπο, η προσπάθεια του Νιούτον να κατανοήσει τη βασική αιτία της αστρολογικής επίδρασης τον οδήγησε στη θεωρία του για την έλξη της βαρύτητας.

Η Οργανική Κοσμοθεωρία των Παραδοσιακών Πολιτισμών

Για να κατανοήσουμε το λόγο για τον οποίο οι θεμελιωτές της σύγχρονης επιστήμης ήταν και οι ίδιοι αστρολόγοι, πρέπει πρώτα να καταλάβουμε την παραδοσιακή κοσμοθεωρία, την οποία η επιστήμη έπρεπε αρχικά να κατακτήσει και να αντικαταστήσει.

Επί χιλιετηρίδες οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είχαν μια κοινή πίστη: ότι το Σύμπαν ήταν έμψυχο. Ο Ήλιος, η Σελήνη και τα άστρα εκλαμβάνονταν ως ένα τεράστιο πλέγμα ζώσας συνείδησης, η οποία εξουσιάζονταν από μια Απειρη διάνοια. Το Ον αυτό δεν ήταν διακριτό από τον κόσμο, αλλά ενυπήρχε στις διαδικασίες και τους κύκλους της φύσης. Ενώ διάφορες θρησκείες και φιλοσοφίες αναφέρονταν σ’ αυτό το υπέρτατο Ον με διαφορετικά ονόματα, ήταν σχεδόν ομόφωνη η αντίληψη ότι ο κόσμος ήταν έμψυχος. Στη νεοπλατωνική φιλοσοφία, ολόκληρο το σύμπαν αντιμετωπίζονταν ως ένας ζωντανός οργανισμός. Ο οργανισμός αυτός είχε ιεραρχική δομή, έτσι ώστε το σύστημα του κόσμου να είναι μια «Μεγάλη Αλυσίδα της Ύπαρξης», περιφέρειες μέσα σε περιφέρειες που όλο και αυξάνονταν η διάμετρος τους, οι οποίες κορυφώνονταν στον ίδιο τον Κόσμο, την υπέρτατη, περικλείουσα τα πάντα, Ολότητα (Lovejoy, 1936). Τα άστρα και οι πλανήτες ήταν εκφράσεις των λειτουργιών του οργανισμού αυτού, όπως ακριβώς και τα διάφορα όργανα του ανθρώπινου σώματος είναι εκφράσεις και εργαλεία των λειτουργιών του. Κάθε ύπαρξη στη φύση αντιστοιχούσε σ’ αυτό το γενικό σχέδιο. Κάθε πράγμα ήταν τμήμα ενός μεγαλύτερου συνόλου, ενώ και το ίδιο ήταν ένα σύνολο που περιείχε τα δικά του επιμέρους τμήματα.

Η μοναδική κοσμοθεωρία που επικρατούσε σχετικά με τη φύση ήταν οι αντιστοιχίες ανάμεσα στα διάφορα επίπεδα. Επίσημα, ήταν γνωστή ως το δόγμα του μακρόκοσμου και του μικρόκοσμου, μια αντίληψη που βασίζονταν στην αναλογία μεταξύ του όλου και των τμημάτων του το κατώτερο ήταν ένας μικρόκοσμος του ανώτερου. Οι αντιστοιχίες ερμηνεύονταν με την ερμητική έννοια των «oμοίων» και των «συμπαθειών». Τα «όμοια» ήταν οι δομές εκείνες που συμφωνούσαν ως προς το σχήμα τους, άσχετα αν διέφεραν ως προς το μέγεθος τους. Έτσι, οι αρχαίοι αντιλαμβάνονταν το Σύμπαν σαν ένα μεγάλο σύστημα ομοίων, τα οποία μειώνονταν σε μέγεθος, καθώς κατέρχονταν τις βαθμίδες της ζωής και τα οποία ενώνονταν από συντονισμένους δεσμούς «συμπάθειας» (Hall, 1936).

Το δόγμα ότι κάθε τι στο Σύμπαν ενώνεται με όλα τα άλλα, κυρίως εξαιτίας μυστικών συγγενειών, αποτέλεσε τη θεμελίωση της αστρολογίας. Αφού ο ’νθρωπος θεωρήθηκε καθρέφτης της κοσμικής τάξης, κάθε πλευρά της φυσικής και της ψυχικής ανατομίας του είχε το αντίστοιχο της στην ουράνια σφαίρα. Κάθε ανθρώπινη ύπαρξη ήταν ένας μικρόκοσμος – μια μινιατούρα του σύμπαντος – που αντικατόπτριζε το μακρόκοσμο, το Σύμπαν στην ολότητα του. Η ουσία της διδασκαλίας αυτής περικλείεται στο ερμητικό απόφθεγμα, «όπως επάνω, έτσι και κάτω.»

Ο Πλάτων δίδασκε ότι η Μία Ψυχή του Σύμπαντος, δήλωνε συγκεκριμένες μορφές ή ιδέες οι οποίες ήταν τα πρότυπα (σημ.μτφρ. ιδεατά) όλων των υφιστάμενων πραγμάτων. Αυτές οι θείες ιδέες, οι «Θεοί» και οι «Θεές» της ελληνικής μυθολογίας είχαν τις δικές τους ορατές μορφές στα πλανητικά σώματα. Μία ψυχική ενέργεια, που προερχόταν από αυτές τις θεϊκές ιδέες και έρεε προς τα κάτω διαμέσου της ιεραρχίας της Υπαρξης, γονιμοποίησε τις νοητικές, βιολογικές και φυσικές βαθμίδες της Φύσης.

Ως εκ τούτου, το νόημα και η τάξη του κόσμου, εξαρτιόνταν από τις διάφορες κινήσεις και αλληλεπιδράσεις των πλανητικών θεών οι οποίοι ενσάρκωναν τις ιδέες όλων των πραγμάτων. Ανθρώπινοι νόες, ή ψυχές ήταν δομημένοι σύμφωνα με το σχέδιο της Ψυχής του Σύμπαντος. Οι θεοί που κυβερνούσαν τους ουρανούς ήταν επίσης οι «έμφυτες ιδέες» της ανθρώπινης συνείδησης. Ο Ελβετός ψυχίατρος, Κάρλ Γιούνγκ, αποκάλεσε αργότερα αυτούς τους εσωτερικούς θεούς, αρχέτυπα και δομικά στοιχεία της ανθρώπινης ψυχής.

Ο Αριστοτέλης, μαθητής του Πλάτωνα, δίδασκε ότι η βασική αρχή και το τελικό αίτιο όλων των κινήσεων στη φύση ήταν το τέλος ή ο σκοπός κάθε πράγματος. Η θεωρία της εξέλιξης που προέκυψε από τις θείες ιδέες(ιδεατά) είναι γνωστή ως τελεολογικό αίτιο. Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι η δύναμη της έλξης ήταν καλύτερο πρότυπο από την προώθηση, καθώς τα πράγματα περισσότερο δελεάζονται παρά καθοδηγούνται. Η Τελεολογία βασίστηκε στην ιδέα ότι κάθε τι στο φυσικό κόσμο είναι το αποτέλεσμα (αισθητά) πραγμάτων ανώτερων(ιδεατά, ιδέες) από το ίδιο. Το Αίτιο, πάντοτε είναι προς τα κάτω, από το ανώτερο στο κατώτερο, από το περισσότερο στο λιγότερο. Το κατώτερο Αίτιο προϋποθέτει ότι τα πράγματα κινούνται καθοδηγούμενα από εκείνα που τα συμπληρώνουν, μια πλήρωση που συμβαίνει στον βαθμό που τα ίδια προσαρμόζονται στην δική του ομοιότητα. Οι άνθρωποι για παράδειγμα, συμπεριφέρονται με συγκεκριμένους τρόπους επειδή έχουν εμψυχωθεί με τις ίδιες θεϊκές ορμές γιατί ενσαρκώθηκαν από τους πλανητικούς θεούς. Καθώς οι πλανήτες φαίνονταν πολύ μακρινοί, το κατώτερο αίτιο ονομάστηκε επίσης «έλξη από απόσταση».

Το κατώτερο αίτιο μπορεί να αντιπαραβληθεί ικανοποιητικά ή ουσιαστικά με τη σχέση αιτίας και αποτελέσματος. Στο σχέδιο του Αριστοτέλη, η δύναμη πλανητών δεν ήταν ικανή να προκαλεί γεγονότα στη γη με γραμμικό ή νομοτελειακό τρόπο, αλλά απηχούσε τις αναλογικές δομές και την πορεία εξέλιξης των κατώτερων στρωμάτων της ιεραρχίας. Εάν η ανθρώπινη συμπεριφορά ανταποκρινόταν στις πλανητικές κινήσεις, τούτο δεν συνέβαινε επειδή οι πλανήτες προκαλούσαν αυτή τη δράση, αλλά εξαιτίας της κρυφής συγγένειας μεταξύ ανθρώπων και θεών.

Από την πλευρά της αστρολογίας, δεν υπάρχει προφανής διαχωρισμός μεταξύ της ατομικής συνείδησης και της συνείδησης του Σύμπαντος πάνω στην οποία στηρίζεται το άτομο. Τα υψηλότερα επίπεδα συνείδησης αλληλεπιδρούν στα κατώτερα, η «έλξη από απόσταση» προϋποθέτει αλληλεξάρτηση ανάμεσα στο Ολον και τα μέρη του. Κάθε άνθρωπος είναι μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου, ακριβώς όπως το κύμα είναι μέρος του ωκεανού από τον οποίο αναδύεται. Κατ’ αυτή την άποψη, οι πλανήτες δεν δημιουργούν γεγονότα στην γη όπως το ρολόι δεν δημιουργεί χρόνο. Οι πλανητικές θέσεις είναι μάλλον συμβολικές αντανακλάσεις ή αναλογίες των κυκλικών φαινομένων στο γήινο επίπεδο.

«Όπως εκτός, έτσι και εντός» γράφει ο Huston Smith (1976), «o ισομορφισμός του ανθρώπου με τον κόσμο είναι μία βασική προβολή της παραδοσιακής άποψης» (σελ. 60). Ο χαρακτήρας και το πεπρωμένο μιας μεμονωμένης ανθρώπινης ύπαρξης είναι αντανάκλαση της θέσης του σύμπαντος κατά την συγκεκριμένη της γέννησής του γιατί ο άνθρωπος ενσαρκώνει την θεϊκή θέληση εκείνης της στιγμής. Σύμφωνα με τον Smith, η μεγαλειώδης πνευματική παράδοση του ανθρώπινου γένους συνοψίζεται στη φράση: Ο άνθρωπος αντικατοπτρίζει το Σύμπαν. Ο άνθρωπος είναι η μικρογραφία του σύμπαντος, αυτό δηλώνει απλά το δόγμα. Αφιερώνοντας σχεδόν όλη του τη ζωή στη διερεύνηση και τη σύγκριση θρησκειών και φιλοσοφιών, ο Smith κατέληξε ότι αυτή η θεμελιώδης αλήθεια είχε αναγνωριστεί και ήταν ζωντανή σε όλους τους ανθρώπους του κόσμου, την κατείχαν όλοι οι πολιτισμοί παγκοσμίως και την δίδαξαν τα μεγαλύτερα πνεύματα μέχρι τον 18ο αιώνα. Η μοναδική εξαίρεση σε αυτή την πεποίθηση, σημειώνει o Smith, ήταν ο Δυτικός άνθρωπος μέχρι το 18ο αιώνα: «Έχοντας «σκεπάσει» (η αλήθεια αυτή) την μέχρι τότε ανθρώπινη ιστορία, ως συνιστώσα της ανθρώπινης ομοθυμίας, όπως θα μπορούσαμε να την αποκαλέσουμε, η βία που την ισοπέδωσε θα πρέπει να ήταν πολύ δυνατή και η προφανής υποψήφια είναι η σύγχρονη επιστήμη» (σελ. 5).

Όταν ο σύγχρονος κόσμος άρχισε να διαμορφώνεται κατά τον 17ο αιώνα, επικράτησε επίσης και μια κοινή επαναστατική θέση απέναντι σε ο,τιδήποτε σχετιζόταν με τον διαλογισμό, τον πνευματισμό ή τον αποκρυφισμό. Οι μεσαιωνικές αντιλήψεις που διεύθυναν τις πνευματικές δυνάμεις, δεν ήταν ιδιαίτερα χρήσιμες στην κατασκευή μηχανών ή στην θεραπεία ασθενειών. Την εποχή που ο Γαλιλαίος, ο Κέπλερ και ο Νεύτωνας γνώριζαν την αρχαία οργανική κοσμοθεωρία και ήταν και οι ίδιοι αστρολόγοι, είχαν επίσης αναλάβει να εξερευνήσουν τα αρχαία μυστήρια με την νέα δυναμική μέθοδο γνώσης, την εμπειρική μέθοδο.

Η Επιστημονική Επανάσταση

Ο Εμπειρισμός ήταν ένας αντικειμενικός τρόπος γνώσης ο οποίος βασίζονταν αποκλειστικά και μόνο στην εμπειρία ή την παρατήρηση. Αληθινό, θεωρούνταν μόνο αυτό που είχε υπόσταση δηλαδή, γινόταν αντιληπτό μέσω των αισθήσεων του παρατηρητή. Ο Εμπειρισμός υποσχέθηκε να αποκαλύψει νέες αλήθειες. Η Ιατρική και η Τεχνολογία εκπλήρωσαν με εντυπωσιακό τρόπο, ό,τι υποσχόταν αυτή η μέθοδος, ώστε έγινε ο «ορθός» τρόπος γνώσης, τουλάχιστον για την επιστήμη (Griffin, 1988, Smith, 1982).

Όμως υπήρχε και το τίμημα. Η αντικειμενική προσέγγιση της γνώσης υπονοούσε ότι τα βασικά στοιχεία της φύσης, από μόνα τους δεν είχαν καμία υποκειμενικότητα, καμία εσωτερική φύση, καμία εμπειρία, αντίληψη, αισθήματα, προθέσεις ή σκοπούς. Τούτο τελικά οδήγησε στην απελευθέρωση του κόσμου από τις πλάνες (Griffin, 1988). Από το να βλέπουν τον κόσμο και όλα τα πράγματα σε αυτόν μάλλον σαν ένα γοητευτικό κήπο με ψυχή που του έδωσε ένα θεϊκό Ον, ο κόσμος συγκρινόταν με μία τεράστια μηχανή που λειτουργούσε μόνο βάσει μηχανικών αρχών. Το κυρίαρχο πρότυπο της Επιστήμης έγινε η Μηχανιστική θεωρία (σημ. μτφρ. Μηχανικισμός) και όχι η Οργανική θεωρία.

Επιμένοντας πως όλα τα φυσικά φαινόμενα είναι δυνατόν και πρέπει να ερμηνεύονται σύμφωνα με τους νόμους της μηχανικής μορφής κίνησης, ο μηχανικισμός, απέρριπτε ρητά τις μυστικές ιδιότητες, όπως τα ζωντανά πνεύματα, τα οποία δεν μπορούσαν να μετρηθούν ή να υποβληθούν σε πείραμα. Η πλέον δηλητηριώδης επίθεση των φιλοσόφων του μηχανικισμού εξαπολύθηκε εναντίον της Νέο-Πλατωνικής θεωρίας για την Ψυχή του Σύμπαντος, πηγή της ζώσας δράσης του. Η απομάκρυνση των συμπερασμάτων της Οργανικής Θεωρίας σχετικά με το Σύμπαν, συνέστησε τον θάνατο της φύσης το πιο δυσπρόσιτο αποτέλεσμα της Επιστημονικής Επανάστασης. Η Φύση, στο εξής, θα θεωρούνταν ως ένα σύστημα νεκρών, αδρανών μορίων κινούμενων από εξωτερικές παρά από σύμφυτες δυνάμεις.

Η ουσία της Μηχανιστικής φιλοσοφίας, αρνιόταν ότι τα φυσικά πράγματα διαθέτουν απόκρυφες (μαγικές) δυνάμεις για να προσελκύσουν άλλα πράγματα. Η απόρριψη των ερμηνειών της δράσης-από- απόσταση για χάρη της δράσης-με- την επαφή βασίστηκε στην αντικατάσταση όλων των ερμηνειών της Οργανικής Θεωρίας και του Πνευματισμού από τις αντίστοιχες της Μηχανιστικής. Ο Easlea (1980) αιτιολόγησε ότι η επιθυμία της διαγραφής της δυνατότητας της έλξης από απόσταση, ήταν στην πραγματικότητα το βασικό κίνητρο της μηχανιστικής φιλοσοφίας και η άρνησή της για όλες τις απόκρυφες ιδιότητες.

Η Ψυχολογία αντικαθιστά την Αστρολογία

Είναι περιττό να πούμε, πως η αστρολογία ήταν το μεγαλύτερο ατύχημα της επιστημονικής επανάστασης. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε πως οι επιστημονικές μέθοδοι ποτέ δεν αναίρεσαν την Αστρολογία. Προϋπόθεση ήταν μάλλον η ακύρωσή της. Η έκβαση δεν αφορούσε την απόδειξη αλλά το πρότυπο. Η Αστρολογία ήταν ένα μέρος του παλιού οργανικού προτύπου των έμψυχων πνευματικών δυνάμεων, της ζώσας νοημοσύνης που κυβερνούσε τους ουρανούς και την τάξη στον κόσμο κάτω, των αντιστοιχιών του μακρόκοσμου και του μικρόκοσμου, των δεσμών μεταξύ «ομοίων» και «συμπάθειας» όπως οι άνθρωποι και οι θεοί προέρχονταν από την ίδια ουσία. Ο Μηχανικισμός ήταν η αντίθεση σε αυτές τις πεποιθήσεις. Έτσι η αστρολογία έγινε παράνομη, απαγορευτική, το ανάθεμα της επιστημονικής νόησης.

Σπουδαστές οι οποίοι σε άλλη περίπτωση ίσως ενδιαφέρονταν για την αστρολογία, σπούδασαν αντ’ αυτής ψυχολογία. Σε αυτήν ανακάλυψαν ένα θέμα το οποίο συμβιβαζόταν απόλυτα με τις αρχές της Μηχανιστικής Θεωρίας. Στα μέσα του 17ου αιώνα ο ψυχολογικός εμπειρισμός, αρνούνταν ότι η ανθρώπινη ψυχή είχε σχηματιστεί από αρχέγονες ιδέες που κατάγονταν από τον Νου ενός Συμπαντικού Όντος. Ο Τζων Λοκ επέμενε πως δεν υπάρχουν αρχέγονες ιδέες, ως προϋπάρχουσες ήδη στον νού, και ως εκ τούτου δεν υπήρχε καμία δυνατότητα αντήχησης μιας ανώτερης νοημοσύνης η οποία κατά τρόπο νοητό θα δρούσε στην ψυχή. Κάθε νοερή ευχαρίστηση προαποφασίστηκε να είναι το άμεσο αποτέλεσμα της εμπειρίας, ο νους είναι «tabula rasa», μία λευκή πλάκα, που καταγράφει τη σύγκρουση των υλικών αιτίων που προέρχονται από τις φυσικές εξωσωματικές συνθήκες. Τον 18ο αιώνα, η ψυχή δεν απογυμνώθηκε μόνο από τις αρχέγονες ιδέες της, αμφισβητήθηκε ακόμα και η ίδια της η ύπαρξη. Όπου η οργανική κοσμοθεωρία της αστρολογίας θεωρούσε τον άνθρωπο ως έναν από τους θεϊκούς εκτελεστές (ηθοποιούς) ενός σκόπιμου κοσμικού έργου, η νέα ψυχολογία τον θεωρούσε ένα απλό ζώο που κατοικούσε σε ένα τυφλά μηχανικό σύμπαν.

Γενικά, η σύγχρονη επιστήμη της ψυχολογίας, παρέμεινε πιστή στην θεώρηση του 18ου αιώνα, ότι δηλαδή οι άνθρωποι είναι βασικά ζώα, η φύση και ο χαρακτήρας τους είναι αποτέλεσμα τυχαίων, εξωγενών δυνάμεων όπως οι φυλές και οι κοινωνικές συνθήκες. Ούτε κατάγονται από τους θεούς ψηλά, ούτε εξελίσσονται ιδιαίτερα. Τελικά, η ανθρώπινη ύπαρξη δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα θύμα των περιστάσεων. Αν και υπήρξαν μερικές αξιοσημείωτες παρεκκλίσεις από αυτή την παράδοση κατά τα πρόσφατα χρόνια, μια σύντομη επανεξέταση της θεωρίας της ψυχολογικής εξέλιξης αποκαλύπτει πως όλοι σχεδόν έχουν την τάση να συσσωματώνουν νομοτελειακά συμπεράσματα που βασίζονται στην μηχανιστική λογική (Lowry, 1971)

Εν τω μεταξύ, η αστρολογία τα τελευταία 300 χρόνια παρέμεινε λίγο-πολύ στάσιμη, ένα αναξιόπιστο και παραμελημένο σύστημα σκέψης, απίθανο να δικαιωθεί όσο παραμένει εξοστρακισμένο από τα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η αστρολογία προσελκύει πολλά ακραία στοιχεία της κοινωνίας μας άνθρωποι που για διάφορους λόγους έχουν την τάση να ταυτίζονται με το σκοτεινό, καταθλιπτικό, απορριμμένο σύστημα που πιστεύεται πως εκπροσωπεί η αστρολογία. Όπως ένα παιδί που ένας διεφθαρμένος γονιός το κλείδωσε για μεγάλο χρονικό διάστημα στο υπόγειο, έτσι και η αστρολογία παρέμεινε πρωτόγονη, χωρίς πρόοδο και επεξεργασία από τα σύγχρονα ακαδημαϊκά δεδομένα.

Επειδή δεν θεωρείται ως πραγματικό επάγγελμα για το λόγο αυτό δεν υπάρχουν επιμελητήρια για την έκδοση αδειών που θα βεβαιώνουν ότι οι αστρολόγοι διαθέτουν τα στοιχειώδη μορφωτικά δεδομένα, ηθικές αρχές και ικανότητες. Συνεπώς, υπάρχουν πολύ λίγοι αστρολόγοι οι οποίοι ακολουθούν τις αρχές της επιστημονικής ευθύνης. Αντίθετα, υπάρχει ένα μεγάλο πλήθος από δημοσιευμένες ανοησίες στο χώρο αυτό όπως τα βιβλία με την υπογραφή Sun και τα ωροσκόπια των εφημερίδων- που συνεχίζουν να βλάπτουν την αξιοπιστία της Αστρολογίας. ’τομα τα οποία σπουδάζουν σε κολέγια και εκπαιδεύονται στις μεθοδολογίες της έρευνας, είναι απίθανο να εφαρμόσουν την εκπαίδευση αυτή σε ένα αντικείμενο που δεν έχουν διδαχθεί, και το οποίο είναι δυσφημισμένο και ενδεχομένως καταστρεπτικό για την σταδιοδρομία τους.

Η Αναγέννηση της Οργανικής Κοσμοθεωρίας

Ίσως όμως η κατάσταση να μην είναι τόσο απελπιστική όσο φαίνεται. ΄Ρτσι κι αλλιώς, δεν φταίει η επιστημονική έρευνα για την απόρριψη της αστρολογίας, αλλά η εγκατάλειψη του προτύπου το οποίο εκείνη υποστήριζε. Όταν η αστρολογία θα έχει αποκαταστήσει τη τιμή του, τότε θα επανέλθει και το πρότυπο που υποστηρίζει. Πολλοί φιλόσοφοι των επιστημών συμφωνούν πως μια τέτοια μετάλλαξη του προτύπου συμβαίνει ακριβώς τώρα, στο τέλος του 20ου αιώνα. Τα αποδεικτικά στοιχεία λένε πως το μηχανιστικό πρότυπο εξαντλήθηκε από μόνο του. Είναι ειρωνικό, αλλά η ίδια η επιστήμη που διογκώθηκε, βαθμιαία διέβρωσε την εμπιστοσύνη σε πολλές χαϊδεμένες θεωρίες και μοντέλα που προέκυπταν από το μηχανιστικό πρότυπο. Η εφαρμογή της εμπειρικής μεθόδου πολλαπλασίασε τα αδιέξοδα σχεδόν σε κάθε σύγχρονο επιστημονικό πεδίο.

Η νέα επιστήμη της Φυσικής, όπως διαρθρώνεται σε βιβλία όπως η Φυσική του Ταο του Fritjof Capra (1976), πράγματι συμφωνεί περισσότερο με τις πνευματικές παραδόσεις και το αξίωμα για το ενσυνείδητο σύμπαν. Σε αυτά τα νέα πρότυπα, η τελική πραγματικότητα παρουσιάζεται χωρίς αρμούς ή ως σύνολο, ακέραιη και δεν υπάρχει κανένας προφανής διαχωρισμός ανάμεσα στα γεγονότα ή τα αντικείμενα στο χώρο-χρόνο (Ζukav, 1979, Davies, 1988). Το θεώρημα του Bell, για παράδειγμα, διατυπώνει ότι η δράση-από- απόσταση μπορεί να επηρεάσει ταυτόχρονα όλα τα σημεία του χώρου, χωρίς κάποια δύναμη να διατρέξει το χώρο. Η Ολονομική θεωρία του David Bohm (1980) της κβαντικής φυσικής, διατυπώνει ότι κάθε μέρος του Σύμπαντος επιβεβαιώνει την δομή και την πορεία στην εξέλιξη του Όλου, δηλαδή, το Όλον εμπεριέχεται στο Επιμέρους. Η ιδέα αυτή, αναδιατυπώνει με σύγχρονους όρους το ερμητικό ρητό «όπως πάνω, έτσι και κάτω» . Μία άλλη εξέλιξη των νέων Φυσικών Επιστημών, ο Ανθρώπινος Κανόνας, διατυπώνει ότι συγκεκριμένοι αμιγείς αριθμοί που αποκαλούνται φυσικές σταθερές, ανάλογες με τις Πλατωνικές μορφές επινοήθηκαν ειδικά για να διευκολύνουν την εξέλιξη της ενσυνείδητης νοημοσύνης των ανθρώπων, σαν μανιφέστο, αναβιώνοντας έτσι το αρχαίο δόγμα του Τελεολογικού αιτίου (Barrow & Tipler, 1986). Στην εξελικτική βιολογία υπάρχει ένας αληθινός κατακλυσμός αποδεικτικών στοιχείων που αποκαλύπτουν ότι η εξέλιξη δεν είναι το συγκυριακό αποτέλεσμα τυχαίων μεταλλάξεων που διατηρήθηκαν με την φυσική επιλογή, αλλά είναι μάλλον μια σκόπιμη και αυτό-οργανωμένη εξελικτική διαδικασία που διευθύνεται από μια πανταχού παρούσα διάνοια (Denton, 1985, Thaxton, Bradley & Olsen, 1984) .

Όλες αυτές οι πρόοδοι και ακόμα περισσότερες μας οδηγούν σε εκείνο που ο David Roy Griffin (1988) αποκάλεσε «η νέα γοητεία της επιστήμης». Ένας αριθμός φιλοσόφων, υποστηρίζουν τώρα, πως στην εποχή μας εξελίσσεται μια επιστημονική επανάσταση που εμπεριέχει συγκεκριμένες αλήθειες και αξίες διαφόρων μορφών της προ-μοντέρνας σκέψης (Ηarman, 1986, Smith, 1982, Tarnaw, 1990) που επανέκαμψαν. O Βρετανός βιολόγος Rupert Sherldrake (1991)αναφέρεται λεπτομερώς σ’ αυτή την επανάκαμψη στο νέο του βιβλίο: The rebirth of nature: The greening of Science and God. Αυτές οι πρόοδοι αφορούν στην αντικατάσταση του μηχανιστικού από ένα οργανικό πρότυπο, την παρουσία του εσώτερου σκοπού που ενυπάρχει στη Φύση, την παρουσία ενός θείου Ολου σε όλα τα μέρη, η έλξη από απόσταση ή το κατώτερο αίτιο και η ιστορία του Σύμπαντος ενός ενσυνείδητου Οντος που το ίδιο δημιουργεί και οργανώνει. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον όμως είναι πως αυτές οι πρόοδοι υπονοούν πως στο νέο οργανικό πρότυπο των μεταμοντέρνων επιστημών υπάρχουν οι αρχές στις οποίες βασίζεται η αστρολογία.

Η Αναβίωση της Αστρολογίας

Εάν η ψυχολογία πρέπει να συμβαδίζει με την τρέχουσα αντίληψη των θετικών επιστημών, τότε πιθανόν να πρέπει να επαναξιολογήσει ορισμένες από τις μεγαλύτερες προτάσεις της. Η κυρίαρχη μεταξύ αυτών είναι η έννοια της ανθρώπινης ύπαρξης ως προϊόν εξωγενών δυνάμεων, περιφερόμενη χωρίς σκοπό, σε έναν αλλότριο, υλικό κόσμο χωρίς συγκεκριμένο νόημα ή ανώτερη πρόθεση. Αντ’ αυτού η ψυχολογία μπορεί να επανεξετάσει λεπτομερώς την αντίληψη της πολιτισμικής προέλευσης των ανθρωπίνων υπάρξεων από ένα ζωντανό Σύμπαν, οι ρυθμοί και οι κύκλοι του οποίου ρέουν μέσα στο σώμα και το νου. Φυσικά, αυτή ήταν η αστρολογική κοσμοθεωρία. Η δυνατότητα της δημιουργικής σύνθεσης των σύγχρονων και των παλαιότερων αληθειών ίσως οδηγήσει στην ενσωμάτωση της ψυχολογίας και της αστρολογίας σε μία νέα, μεταμοντέρνα αστρο-ψυχολογία.

Αυτό ακριβώς συμβαίνει τουλάχιστον ανάμεσα σε μερικούς επαγγελματίες. Συνεχώς αυξάνονται οι ψυχοθεραπευτές που ανακαλύπτουν ότι η αστρολογία μπορεί να αναδιατυπωθεί ταυτόχρονα ως ψυχολογική γλώσσα και διαγνωστικό εργαλείο (Idemon 1988, Perry, 1988). Τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας ιδέας θα είναι άμεσα. Ποια άλλη θεωρία για την ψυχοσύνθεσης επιτρέπει την ορατή πρόσβαση στην ανθρώπινη ψυχή; To ωροσκόπιο, ως ακτινογραφία της συνείδησης, αποκαλύπτει τα απόκρυφα κίνητρα, τις πεποιθήσεις και τους εσωτερικούς διάλογους που συνθέτουν τον ξεχωριστό προσωπικό μύθο κάθε πελάτη. Ακόμα περισσότερο, η αστρολογία συμφωνεί με την παραψυχολογική έρευνα που δείχνει ότι η ανθρώπινη συνείδηση δεν είναι τοπικά περιορισμένη, δηλαδή, δεν είναι στριμωγμένη στο σώμα και το μυαλό (Dossey, 1989, Krippner, 1988). Κάθε σύμβολο του ωροσκοπίου είναι το παρακολούθημα των ψυχικών και των περιβαλλοντικών φαινομένων. Χρησιμοποιώντας τον χάρτη ως διαγνωστικό εργαλείο, ο ψυχοθεραπευτής είναι ικανός να συνδέσει την εξαιρετικά αφηρημένη, ενδο-ψυχική πραγματικότητα του πελάτη με τα συγκεκριμένα γεγονότα του διαπροσωπικού του κόσμου. Όχι μόνο βοηθά τον θεραπευτή στην διαδικασία της σωστής ερμηνείας, αλλά επίσης δημιουργεί μια πολύτιμη και πλούσια αποθήκη από μεταφορικές έννοιες για να αναλύσει τις «πονηριές» και τις συνέπειες της εσωτερικής ζωής του πελάτη. Όπως τα όνειρα, τα γεγονότα του έξω κόσμου συμβολίζουν τις εσώτερες ψυχικές καταστάσεις. Συνεπώς, τα γεγονότα είναι«μεταφορές» των γνωστικών δομών και μπορούν να παρουσιαστούν ως τέτοιες στην διάρκεια της ψυχοθεραπείας.

Η Αστρολογία μας δείχνει επίσης τη χρονική στιγμή των γεγονότων. Καθώς οι πλανήτες συνεχίζουν την τροχιά τους, οι κινήσεις τους ανταποκρίνονται στην έκθεση συγκεκριμένων τύπων διεργασιών σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους της ατομικής ζωής του ενδιαφερόμενου. Για παράδειγμα, εργαζόμουν με έναν καταπιεσμένο 40χρονο άνδρα του οποίου τα προβλήματα προέρχονταν από την δηλητηριώδη σχέση με την μητέρα του κατά την παιδική του ηλικία. Την περιέγραψε ως απόλυτα κυριαρχική, προσβλητική και κυρίως καχύποπτη. Η θέση της Σελήνης, που αστρολογικά συμβολίζει την μητέρα, στον χάρτη του αντανακλούσε αυτή τη σχέση. Η Σελήνη του ήταν στον Σκορπιό στον 8ο οίκο και τετραγώνιζε τον Πλούτωνα. Η ερμηνεία των στοιχείων του συμπλέγματος υποδεικνύει ακριβώς αυτό τον μητρικό τύπο καθώς επίσης και τα προβλήματα που αντιμετώπιζε, συγκεκριμένα, ότι ήταν καταπιεσμένος, συναισθηματικά περιορισμένος και με σοβαρές φοβίες για τις γυναίκες. Μετά από έξη μήνες θεραπείας, παρατήρησα πως ο Πλούτωνας είχε μετακινηθεί στην ακριβή μοίρα της γενέθλιας Σελήνης του στον Σκορπιό. Στην αστρολογική διάλεκτο, αυτό ονομάζεται σύνοδος του διελαύνοντα Πλούτωνα με την γενέθλια Σελήνη.

Επειδή ο Πλούτωνας στον χάρτη αυτού του ανθρώπου σχετιζόταν με τον τύπο της μητρικής αγάπης που είχε λάβει και συνεπώς το «είδος» της μητέρας που είχε στο υποσυνείδητό του, ήταν προβλέψιμο το γεγονός ότι το μητρικό σύμπλεγμα θα δραστηριοποιούνταν δυναμικά ακριβώς κατά τον χρόνο που ο Πλούτωνας ήταν πάνω από τη Σελήνη του- στην περίπτωση αυτή θα διαρκούσε αρκετούς μήνες. Δεν εξεπλάγην ακόμα και όταν ο πελάτης μου άρχισε να αναφέρει μερικές δύσκολες και βασανιστικές εμπειρίες με το νέο του αφεντικό στην δουλειά του. Το αφεντικό αυτό μια γυναίκα- ήταν με κάθε έννοια το αντίγραφο της μητέρας του. Η γυναίκα αυτή, ευνούχιζε, ασκούσε έλεγχο και ψυχολογική βία, εκφόβιζε, υποπτευόταν και υπονόμευε τις ικανότητές και το κύρος του. Η καθαρή πρόκληση-ευκαιρία γι αυτόν ήταν να αντιμετωπίσει με θάρρος τη γυναίκα αυτή και να λύσει το πρόβλημα μαζί της ακριβώς όπως δεν μπορούσε να το κάνει με τη μητέρα του. Ουσιαστικά , η μητέρα που είχε στο υποσυνείδητό του, τώρα επανεμφανιζόταν πριν από αυτόν στη δουλειά, η προσωποποίηση μιας πλευράς της ψυχής του. Τονίζω πώς αυτό δεν ήταν μια απλή συναισθηματική προβολή ή μεταβίβαση κάποιας διαστροφής. Για όλους τους πρακτικούς λόγους αυτή ήταν η μητέρα του. Στην αστρολογία, οι διελεύσεις του Πλούτωνα σχετίζονται με την θεραπεία και την μεταμόρφωση. Συνεπώς αυτή η διέλευση ήταν το ζωτικό χρονικό σημείο για να συνεργαστεί μαζί μου, και στη διάρκειά του θα μπορούσε να επιλύσει πολλά από τα ζητήματα που τον οδήγησαν στην θεραπεία.

Πως μπορούμε τώρα να εξηγήσουμε αυτό το είδος συγχρονισμού; Γιατί, κατά τον χρόνο που ο Πλούτωνας βρίσκεται ακριβώς πάνω από την Σελήνη του, αυτός ο άνθρωπος βίωνε μια αλλαγή στη ζωή του η οποία ήταν το κλειδί της λύσης για την κατάθλιψή του. Εκείνος δεν γνώριζε ότι ο Πλούτωνας διερχόταν από τη Σελήνη του. Αγνοούσε την αστρολογική ερμηνεία αυτής της διέλευσης. Επίσης, το νόημα και η διάρκεια της διέλευσης ανταποκρίνονταν τέλεια στα πραγματικά γεγονότα που βίωνε.

Θέλω να τονίσω ιδιαίτερα πως τέτοια παραδείγματα είναι συνηθισμένα. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόδειξη για την εγκυρότητα της αστρολογίας ως διαγνωστικού και προγνωστικού εργαλείου από την καθημερινή κλινική εφαρμογή της. Κάθε ώρα στην δουλειά μου , επιβεβαιώνω το πώς οι χάρτες των πελατών μου αντανακλούν την απόκρυφη ψυχοδυναμική τους, τις διαπροσωπικές τους σχέσεις, τα καθαρά τυχαία γεγονότα που τους συμβαίνουν απροσδόκητα, καθώς επίσης τις περιόδους στην διαδικασία της εξέλιξης και της αλλαγής τους. Βαθμιαία άρχισα να εκτιμώ ότι τα γεγονότα δεν συμβαίνουν τυχαία και ότι κανείς δεν είναι θύμα. Αυτή η περίπτωση ερμηνεύει παραστατικά ότι τα γεγονότα δεν είναι μόνο μεστά νοήματος αλλά εξυπηρετούν επίσης ένα σκοπό, που τον προσφέρουν με μεγάλη συχνότητα, το ερέθισμα για εξέλιξη. Κάθε πρόβλημα είναι μια ευκαιρία για αλλαγή, προσαρμοσμένο ακριβώς στα μέτρα του κάθε ατόμου. Οι ιδιαιτερότητες του προβληματικού γεγονότος φαίνεται πως είναι οι συνιστώσες για το ξεκλείδωμα των κρυμμένων δυνατοτήτων μιας προσωπικότητας. Η ξεχωριστή αξία της αστρολογίας έγκειται στο ότι προσφέρει μία συμβολική γλώσσα που γεφυρώνει την αντικειμενική με την υποκειμενική πραγματικότητα και αποκρυπτογραφεί την διαδικασία της αλλαγής που είναι σύμφυτη με αυτές τις σχέσεις.

Δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι οι ψυχοθεραπευτές έχουν αρχίσει και χρησιμοποιούν την αστρολογία και εδώ και στο εξωτερικό. Το 1987, ίδρυσα την «Εταιρεία της Αστρολογικής Ψυχολογίας», έναν οργανισμό αφιερωμένο αποκλειστικά στην ενοποίηση της Αστρολογίας και της Ψυχολογίας. Προς το παρόν έχουμε 3.000 μέλη, πλείστοι εκ των οποίων είναι επαγγελματίες θεραπευτές και σύμβουλοι που ενδιαφέρονται για την χρήση της αστρολογίας ως διαγνωστικού εργαλείου στην εργασία τους με τους πελάτες. Δεν το αναφέρω τόσο για να προωθήσω τον οργανισμό μας, αλλά για να υπογραμμίσω πως η αστρολογία δεν περιορίζεται στα ωροσκόπια των εφημερίδων, στα βιβλία Sun και τους 900 αριθμούς. Πράγματι, όπως πολλοί θεραπευτές αναγνωρίζουν, η αστρολογία είναι μία εκλεπτυσμένη αρχέγονη γλώσσα της ανθρώπινης κατάστασης, συμβατή με όλα σχεδόν τα ψυχικά πρότυπα. Ακόμα πιο σημαντικό, εγκαθιστά εκ νέου μια σύνδεση με κάτι πέρα από το όνομά μας, τους γονείς ή την κοινωνία μας. Η Αστρολογία μας επανασυνδέει με ένα έμβιο κόσμο. Σε ένα ενσυνείδητο σύμπαν, οι άνθρωποι και οι πλανήτες έχουν υφανθεί στο ίδιο αρραγές πλέγμα της ύπαρξης. Δεν υπάρχει κανένας απόλυτος διαχωρισμός ανάμεσα στην εσωτερική και εξωτερική πραγματικότητα. Ούτε η μία είναι το αίτιο της άλλης. Στην μεταμοντέρνα αστρο-ψυχολογία, η ανθρώπινη ύπαρξη είναι για μια φορά ακόμη ένας μεμονωμένος θεϊκός εκτελεστής του σκόπιμου συμπαντικού έργου.

Αναφορές – Βιβλιογραφία

1. Barrow, J., & Tipler, F. (1986). The anthropic cosmological principle. New York: Oxford University Press.
2. Bohm, D. (1980). Wholeness and the implicate order. London: Routledge Kegan Paul.
3. Capra, F. (1976). Modern physics and eastern mysticism. Journal of Transpersonal Psychology, 8, 20-40.
4. Davies, P. (1988). The cosmic blueprint. New York: Simon & Schuster.
5. Denton, M. (1985). Evolution: A theory in crisis. Bethesda, MD: Adler & Adler.
6. Dossey, L. (1989). Recovering the soul: A scientific and spiritual search. New York: Bantam.
7. Easlea, B. (1980). Witch hunting, magic and the new philosophy: An introduction to debates of the scientific revolution 1450-1750. Atlantic Highlands, NJ: Humanities Press.
8. Griffin, D.R. (1988). Introduction: The reenchantment of science. In D.R. Griffin (Ed.), The reenchantment of science (pp. 1-46). Albany, NY: State University of New York Press.
9. Hall, M.P. (1936). The philosophy of astrology. Los Angeles: Philosophical Research Society.
10. Harman, W. (1986). Scientific positivism, the new dualism, and the perennial wisdom. [Monograph]. Sausalito, CA: Institute of Noetic Sciences.
11. Idemon, R. (1988). Astrology and the quest for a universal psychological model. The Astrotherapy Newsletter, 1(1), 1-7.
12. Jung, C. (1960). The structure and dynamics of the psyche. Collected Works, Vol. 8, Bollingen Series 20. New York:Pantheon.
13. Krippner, S. (1988). Parapsychology and postmodern science. In D.R. Griffin (Ed.), The Reenchantment of science (pp. 129-140). New York: State University of New York Press.
14. Lovejoy, A. (1936). The great chain of being. London: Harvard University Press.
15. Lowry, R. (1971). The evolution of psychological theory. Chicago: Aldine.
16. Perry, G. (1988). Astrology as a diagnostic tool in psychotherapy. The Astrotherapy Newsletter, 1(1), 1-6.
17. Sheldrake, R. (1991). The rebirth of nature: The greening of science and God. New York: Bantam.
18. Smith, H. (1976). Forgotten truth: The primordial tradition. New York: Harper & Row.
19. Smith, H. (1982). Beyond the postmodern mind. New York: Crossroad.
20. Tarnas, R. (1990). The western mind at the threshold. The Astrotherapy Newsletter, 3(4), 1-5.
21. Thaxton, C., Bradley, W., & Olsen, R. (1984). The mystery of life’s origin: Reassessing current theories. New York: Philosophical Library.
22. Zukav, G. (1979). The dancing Wu Li masters. New York:William Morrow.

Απόδοση – Μετάφραση: Φυλλένια Χατζημπεκιάρη
(κατόπιν έγγραφης άδειας του Συγγραφέα).