Παρουσίαση του βιβλίου «90 Βήματα στην Ατραπό του Ζωδιακού Κύκλου» του συγγραφέα Δημήτρη Αντωνιάδη, που κυκλοφόρησε το Νοέμβριο του 2010 από τις Εκδόσεις Αρχέτυπο.
Το Ταξίδι του Ήλιου και τα Σύμβολα Sabian
Η αστρολογία αποτελεί από την αρχαιότητα μια ισχυρή μέθοδο αυτογνωσίας και μαντικής, προσπαθώντας να ερμηνεύσει τα «σημάδια του ουρανού» και στηριζόμενη στο αρχαίο αξίωμα «όπως απάνω έτσι και κάτω». Έτσι ο άνθρωπος γίνεται μια μικρογραφία του κόσμου, μια πλήρη και ολοκληρωμένη οντότητα που υπόκειται στους ίδιους νόμους με το απέραντο σύμπαν. Παρακολουθώντας την εκδήλωση των νόμων αυτών στον ουρανό, όπου βασιλεύει η τάξη και η αρμονία, μπορούμε να ερμηνεύσουμε τη ζωή του ανθρώπου στη γη, όπου ζει μέσα στο χάος και την ανασφάλεια. Ακόμα κι αν σταματούσαμε εδώ θα ήταν αρκετό για να αποκτήσει η ζωή μας μια πιο πνευματική διάσταση.
Ωστόσο στηριζόμενοι στην ομοιότητα ανάμεσα σε πάνω – κάτω ή μεγαλύτερο – μικρότερο, μπορούμε να προχωρήσουμε λίγο παραπέρα. Η ζωή του ανθρώπου πάνω στη γη ρυθμίζεται κυρίως από δύο κύκλους: (α) έναν μεγάλο, ετήσιο κύκλο σύμφωνα με την περιφορά της γης γύρω από τον Ήλιο ή, όπως φαίνεται στον ουρανό, σύμφωνα με την ετήσια περιφορά του Ήλιου γύρω από τη γη, και (β) έναν μικρό ημερήσιο κύκλο, σύμφωνα με την περιστροφή της γης γύρω από τον άξονα της ή, όπως φαίνεται στον ουρανό, σύμφωνα με την ημερήσια περιστροφή όλου του στερεώματος γύρω από τη γη. Υπάρχει κι ένας τρίτος, ενδιάμεσος κύκλος, που είναι η μηνιαία περιφορά της Σελήνης γύρω από τη γη αλλά για τις ανάγκες αυτής της παρουσίασης θα μείνουμε στους δύο βασικούς κύκλους.
Το έτος και η ημέρα είναι δύο όμοιοι κύκλοι που διαφέρουν μόνο στη διάρκεια. Κατά τα άλλα και οι δύο κύκλοι ρυθμίζονται από την ίδια αλληλεπίδραση ανάμεσα στο φως και στο σκοτάδι.
Έτσι την αυγή φως και σκοτάδι βρίσκονται σε ισορροπία αλλά η καινούργια μέρα ξεκινάει, όπως συμβαίνει και στην εαρινή ισημερία.
Το μεσημέρι το φως βρίσκεται σε κυριαρχία, αντίστοιχα με ότι συμβαίνει στο θερινό ηλιοστάσιο.
Το σούρουπο έχουμε μια ακόμα ισορροπία ανάμεσα στις δύο αντίθετες δυνάμεις, αλλά πλέον ξεκινάει η νύχτα, όπως γίνεται στη φθινοπωρινή ισημερία.
Τέλος τα μεσάνυχτα αντιστοιχούν στο χειμερινό ηλιοστάσιο όπου κυριαρχεί το σκοτάδι. Αυτά τα τέσσερα κομβικά σημεία του έτους, που αποτελούν την έναρξη των τεσσάρων εποχών ή στην αστρολογία την αρχή των τεσσάρων ζωδίων του παρορμητικού σταυρού, εορτάζονταν με ξεχωριστές εκδηλώσεις από την αρχαιότητα, σε ένδειξη της σημασίας που απέδιδαν οι άνθρωποι στην αλλαγή των εποχών αλλά και της επαφής τους με τη φύση. Κατάλοιπα των εορτών αυτών έχουν μείνει μέχρι σήμερα, όσο όμως ο άνθρωπος αποξενώνεται από τη φύση και δεν σηκώνει τα μάτια να δει τον ουρανό, αδυνατεί να συνειδητοποιήσει το δεσμό του με το σύμπαν και περιορίζεται στο τυπικό μέρος των εκδηλώσεων.
Στην αστρολογία η φαινόμενη ετήσια περιφορά του Ήλιου γύρω από τη γη μετριέται με το ετήσιο ταξίδι του στον τροπικό ζωδιακό κύκλο. Ας σημειώσουμε εδώ ότι ο ζωδιακός κύκλος είναι μια ζώνη γύρω από τον ισημερινό της γης, μέσα στην οποία φαίνονται να κινούνται ο Ήλιος, η Σελήνη και οι πλανήτες. Συγκεκριμένα ο Ήλιος κινείται σε μια απόσταση περίπου 24 μοίρες επάνω και κάτω από τον ισημερινό της γης. Το σημείο μέγιστου βόρειου γεωγραφικού πλάτους είναι ο Τροπικός του Καρκίνου και το πέρασμα του Ήλιου από το σημείο αυτό σηματοδοτεί το θερινό ηλιοστάσιο στο βόρειο ημισφαίριο ή την αρχή του Καρκίνου. Αντίστοιχα στο νότιο ημισφαίριο ορίζεται ο Τροπικός του Αιγόκερου.
Όπως στη διάρκεια ενός έτους ο Ήλιος περνάει διαδοχικά από όλες τις μοίρες του ζωδιακού κύκλου παραμένοντας περίπου μία ημέρα σε κάθε μοίρα, έτσι και στη διάρκεια ενός εικοσιτετραώρου όλες οι μοίρες του ζωδιακού κύκλου ανατέλλουν διαδοχικά στον ορίζοντα κάθε τόπου της γης για περίπου τέσσερα λεπτά της ώρας η καθεμιά. Η μοίρα του ζωδιακού που θα ανατείλει μαζί με τον Ήλιο, ουσιαστικά η μοίρα στην οποία βρίσκεται ο Ήλιος εκείνη την ημέρα, είναι αυτή που δίνει τον ιδιαίτερο τόνο στην μέρα χρωματίζοντας με τα χαρακτηριστικά της το φως που δέχεται η γη. Οι μέρες του ανθρώπου πάνω στη γη είναι, ή τουλάχιστον θα έπρεπε να είναι, διαφορετικές μεταξύ τους, έχοντας η καθεμιά τη ξεχωριστή σημασία της. Έτσι και οι μοίρες του ζωδιακού κύκλου δεν είναι ίδιες και για να εκφραστεί αυτή η διαφορετικότητα έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες να αποδοθεί στην κάθε μοίρα ένα ξεχωριστό σύμβολο.
Μία από τις προσπάθειες αυτές έγινε το 1925 από τον αστρολόγο Dr. Marc Edmund Jones σε συνεργασία μΆ ένα μέντιουμ, την Elsie Wheeler. Στη διάρκεια μίας ημέρας εκείνης της χρονιάς σΆ ένα πάρκο στο San Diego της Καλιφόρνιας, το μέντιουμ «είδε» μία εικόνα σε καθεμιά από τις 360 λευκές κάρτες που είχε ετοιμάσει ο Marc Edmund Jones. Στη πίσω πλευρά κάθε κάρτας είχε γραφτεί με μολύβι μία μοίρα του ζωδιακού κύκλου και οι κάρτες είχαν ανακατευτεί ώστε η κάθε κάρτα να δίνεται στο μέντιουμ χωρίς κανείς από τους δύο να γνωρίζει σε ποια μοίρα αντιστοιχεί. Σύμφωνα με τον Marc Edmund Jones αποφασιστική συμμετοχή στον καθορισμό των συμβόλων είχε κι ένα πνεύμα από την αρχαία Μεσοποταμία που κατείχε την πρωταρχική γνώση του ζωδιακού κύκλου, με το οποίο συνδέθηκαν ο αστρολόγος και το μέντιουμ. Τελικά τα 360 σύμβολα που ορίστηκαν τη μέρα εκείνη έμειναν γνωστά σαν Sabian Symbols.
Με τον όρο Sabian αναφέρεται ένας πολιτισμός της αρχαίας Μεσοποταμίας που είχε σχέση με τη λατρεία των άστρων αλλά και μια θρησκευτική αίρεση που άνθισε κυρίως στην περιοχή της Harran που βρίσκεται στη νοτιανατολική περιοχή της σημερινής Τουρκίας.
Στη συνέχεια αναφέρονται τα οχτώ σύμβολα των μοιρών που βρίσκονται γύρω από τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια, τα κομβικά σημεία κάθε έτους που ορίζουν την αλλαγή των εποχών, και δείχνουν την πορεία ωρίμανσης του ανθρώπου κατά τη διάρκεια του έτους.
Κριός 1ο: Μια γυναίκα αναδύεται από το νερό, μια φώκια σηκώνεται και την αγκαλιάζει.
Στο ξεκίνημα του χρόνου ο άνθρωπος αναδύεται μέσα από τη θάλασσα του συλλογικού για να διεκδικήσει την ατομικότητά του αλλά βέβαια οι δεσμοί με το παρελθόν δεν είναι εύκολο να σπάσουν
Δίδυμοι 30ο: Καλλονές στην παραλία
Με την ολοκλήρωση της άνοιξης φτάνει στο τέλος της και η ατομική ανάπτυξη του ανθρώπου χωρίς ή με ελάχιστη αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Πλέον έχουμε συλλάβει τα μηνύματα από τους γύρω μας και προσπαθούμε να ανταποκριθούμε όσο καλύτερα μπορούμε ώστε να γίνουμε αρεστοί
Καρκίνος 1ο: Ένα πλοίο με μια σημαία μαζεμένη και μία να κυματίζει
Στο ξεκίνημα του καλοκαιριού συνειδητοποιούμε ότι δεν μπορούμε να τους ικανοποιήσουμε όλους και κάνουμε τις επιλογές μας ξεκινώντας το ταξίδι αναζήτησης του εαυτού μας σαν μέρος ενός ευρύτερου συνόλου.
Παρθένος 30ο: Μία λάθος κλήση περνά απαρατήρητη λόγω της προσοχής στην άμεση υπηρεσία
Το καλοκαίρι ολοκληρώνεται έχοντας αναλάβει συγκεκριμένη υπηρεσία και αποκτήσει ένα χειροπιαστό στόχο, αφού θέλουμε να είμαστε αποτελεσματικοί και να αποδείξουμε τη χρησιμότητά μας.
Ζυγός 1ο: Μια πεταλούδα τελειοποιείται από ένα βέλος που τη διαπερνά
Το φθινόπωρο ξεκινάει με τη σκληρή διαπίστωση ότι συχνά χρειάζεται να θυσιάσουμε ένα κομμάτι του εαυτού μας για να έχουμε τη μέγιστη δυνατή προσφορά στο σύνολο.
Τοξότης 30ο: Ο Πάπας
Το φθινόπωρο ολοκληρώνεται με τον άνθρωπο να γίνεται οδηγός του συνόλου προς μια ανώτερη, πνευματική πραγματικότητα.
Αιγόκερος 1ο: Ένας ινδιάνος αρχηγός απαιτεί αναγνώριση
Ο χειμώνας ξεκινάει με τον άνθρωπο να αναρριχάται στην κοινωνική ιεραρχία έτσι ώστε όχι μόνο να δείξει το δρόμο αλλά και να σπρώξει την κοινωνία ώστε να κάνει το επόμενο βήμα
Ιχθύς 30ο: Το Μεγάλο Πέτρινο Πρόσωπο
Στο τέλος του έτους τα μεγάλα ιδανικά αποκρυσταλλώθηκαν, παγιώθηκαν και έγιναν κτήμα μας. ΓιΆ αυτό πλέον μπορούν να ξεπεραστούν ώστε να ξεκινήσει ο καινούργιος κύκλος.
Τα σύμβολα Sabian δεν είναι τα πρώτα σύμβολα των 360 μοιρών του ζωδιακού που προτάθηκαν, ούτε και τα τελευταία. Είναι όμως τα πιο διαδεδομένα έχοντας αποδείξει τη χρησιμότητα τους. Η πρώτη έκδοση των συμβόλων έγινε από τον Dane Rudhyar το 1936 ενώ η επίσημη έκδοσή τους έγινε από τον Marc Edmund Jones το 1953. Από τότε η διεθνής βιβλιογραφία περιλαμβάνει αρκετές ακόμα προσπάθειες ερμηνείας των συμβόλων αυτών που μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται από σημαντικό μέρος της αστρολογικής κοινότητας παγκοσμίως. Αυτό άλλωστε διαφοροποιεί τα σύμβολα Sabian από άλλα σύμβολα των μοιρών του ζωδιακού κύκλου που έχουν προταθεί κατά καιρούς αλλά μετά την παρουσίαση από το δημιουργό τους η χρησιμοποίησή τους υπήρξε πολύ περιορισμένη.
Τα σύμβολα Sabian μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν αυτοτελές σύστημα μαντικής, σαν ένα σύγχρονο I Ching όπως έχει προταθεί, αλλά στην αστρολογία μέσα από αυτά μπορούμε να εμβαθύνουμε στη δομή του ζωδιακού κύκλου και στην αρμονία με την οποία κάθε κομμάτι του επικοινωνεί με τα υπόλοιπα. Έτσι στη βιβλιογραφία έχουν παρουσιαστεί διαδοχικά με αρχή το ξεκίνημα της άνοιξης και τέλος την ολοκλήρωση του χειμώνα σαν μια σειρά των μετασχηματισμών του ανθρώπου κατά τη διάρκεια του έτους. Επίσης έχουν παρουσιαστεί σε ζευγάρια αντιδιαμετρικών μοιρών δείχνοντας τις διαφορετικές όψεις της ίδιας ενέργειας που περιέχεται στο κάθε ζευγάρι. Τέλος έχουν συσχετιστεί οι μοίρες με σχέση αντισκιάς, δηλαδή μοίρες που απέχουν ίση απόσταση από τα ηλιοστάσια και συνεπώς είναι μοίρες με ίση ηλιοφάνεια.
Το Βιβλίο «90 Βήματα στην Ατραπό του Ζωδιακού Κύκλου»
Το βιβλίο αυτό ξεκίνησε σαν μια προσπάθεια παρουσίασης στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό των συμβόλων Sabian. Εμβαθύνοντας όμως σε κάθε σύμβολο, γρήγορα έγινε κατανοητό ότι κάθε μοίρα περιέχει ένα μήνυμα – παρότρυνση για μια πιο πνευματική ζωή. Επίσης γρήγορα διαπιστώθηκε ότι η κάθε μοίρα δεν είναι ξεκομμένη από τις υπόλοιπες αλλά συνδέεται μαζί τους δείχνοντας ότι πίσω από τις επιφανειακές ερμηνείες των ζωδίων της λαϊκίζουσας αστρολογίας υπάρχει η κρυμμένη σοφία του ζωδιακού κύκλου και τα σύμβολα Sabian είναι μέρος της σοφίας αυτής.
Έτσι το βιβλίο περιγράφει ένα ταξίδι διάρκειας ενενήντα βημάτων, με αφετηρία τις ισημερίες και κατάληξη τα ηλιοστάσια, δηλαδή τα τέσσερα κρίσιμα σημεία καμπής στη «μάχη» ανάμεσα στο φως και στο σκοτάδι που σηματοδοτούν την έναρξη των τεσσάρων εποχών του έτους. Κάθε «βήμα» αποτελείται από τα σύμβολα τεσσάρων μοιρών του ζωδιακού κύκλου, ένα για κάθε εποχή του έτους, έτσι ώστε το ταξίδι να μην σε ευθεία γραμμή αλλά σπειροειδή, όπως άλλωστε είναι και η ανάπτυξη του ανθρώπου.
Επίσης, σε κάθε «βήμα» κυριαρχεί ένα κεντρικό θέμα κοινό για τα τέσσερα σύμβολα, που είναι μέρος της κυκλικής εξέλιξης μέσα από τον ζωδιακό κύκλο. Έτσι στο πρώτο σύμβολο υπάρχει μια θέση, ενώ στο δεύτερο μια αντίθεση που ουσιαστικά είναι η άλλη πλευρά του νομίσματος. Περνώντας στο δεύτερο μισό του κύκλου υπάρχει η ωριμότητα που φέρνει μια μορφή σύνθεσης και τελικά στο τέταρτο σύμβολο έχουμε το αποτέλεσμα του κύκλου μέχρι την επιστροφή στην αρχή και την επανεκκίνηση.
Αξίζει να τονιστεί ότι ερμηνεία και η παρουσίαση – σύνδεση των συμβόλων με τον τρόπο αυτό είναι πρωτότυπη για την παγκόσμια βιβλιογραφία.
Σε κάθε σύμβολο έχει γίνει προσπάθεια για όσο το δυνατόν πιο πιστή μετάφραση, σύμφωνα με την επίσημη έκδοση του 1953. Στην αναφορά του κάθε συμβόλου δίνεται μια σύντομη ερμηνεία που έχει θετικές αλλά και αρνητικές παραμέτρους. Η ταυτόχρονα θετική και αρνητική διάσταση στην ερμηνεία των συμβόλων είχε ακολουθηθεί από τον Marc Edmund Jones στην έκδοση του 1953 και βέβαια τονίζεται έτσι ότι κανένα σύμβολο δεν είναι από μόνο του καλό ή κακό. Ακόμα για το κάθε σύμβολο δίνεται μια επεξήγηση της ερμηνείας ώστε να γίνει περισσότερο κατανοητή, κάτι που ορισμένες φορές είναι απαραίτητο, αφού πολλά σύμβολα περιγράφουν σκηνές από τη ζωή στην Αμερική που συχνά είναι ξένη με την ελληνική πραγματικότητα. Επίσης αναφέρεται η σχέση του κάθε συμβόλου με το προηγούμενο της τετράδας, ώστε να γίνει φανερή η εξέλιξη από το ένα τεταρτημόριο του κύκλου στο επόμενο, αλλά και το χαρακτηριστικό του ζωδίου που τονίζεται μέσα από το σύμβολο.
Τέλος για το καθένα από τα 90 βήματα προτείνεται ένας τίτλος που χαρακτηρίζει την κοινή εμπειρία μέσα από τα τέσσερα σύμβολα.
Έτσι, το βιβλίο περιγράφει τη συμβολική πορεία ανάπτυξης του ανθρώπου μέσα από το ζωδιακό κύκλο που αναδεικνύει την αστρολογία ως ένα αρχαίο πνευματικό μονοπάτι, ικανό να μας οδηγήσει σε μια πιο ολοκληρωμένη σχέση με το σύμπαν και τον εαυτό μας.
Για να γίνει κατανοητή η σύνδεση των τεσσάρων συμβόλων σε κάθε βήμα θα ολοκληρώσουμε την παρουσίαση του βιβλίου, αναφέροντας συνοπτικά τα τέσσερα σύμβολα του 87ου βήματος, παραλείποντας για λόγους συντομίας την ερμηνεία – πνευματικό μήνυμα του κάθε συμβόλου και επικεντρώνοντας στη σχέση ανάμεσα τους. Αυτά είναι:
Δίδυμοι 27ο: Ένας τσιγγάνος βγαίνει από το δάσος
Οι τσιγγάνοι είναι νομαδική φυλή και συχνά αναγκάζονται να ζήσουν στο περιθώριο της κοινωνίας, αφού σπάνια γίνονται καλοδεχούμενοι ως ισότιμα μέλη της, παρά μόνο ως μέρος ενός γραφικού φολκλόρ με μουσική, χορό, χαρτομαντεία κ.λπ. Ωστόσο, ο τσιγγάνος που φεύγει από το δάσος, προφανώς για να πάει στην πόλη, είναι αποφασισμένος να αφήσει πίσω του τη νομαδική ζωή, διεκδικώντας μια θέση στη «ζούγκλα» των σύγχρονων κοινωνιών. Εδώ φαίνεται η τάση των Διδύμων για αναζήτηση διαρκώς νέων εμπειριών, οδηγούμενοι από έμφυτη περιέργεια και έχοντας τη δυνατότητα της προσαρμογής σε κάθε καινούργια κατάσταση.
Καρκίνος 4ο: Μια γάτα τσακώνεται μΆ ένα ποντίκι
Η γάτα και το ποντίκι είναι παραδοσιακοί εχθροί και μάλιστα η αντιπαλότητά τους έχει μεταφερθεί στο χώρο των κινουμένων σχεδίων. Ανάμεσά τους υπάρχει εμφανής διαφορά δυναμικότητας, χαρακτήρα και συμφερόντων, όπως συμβαίνει πολύ συχνά και ανάμεσα στους ανθρώπους. Στο προηγούμενο σύμβολο ο άνθρωπος αποφάσισε να πάει στην πόλη για να δοκιμάσει τις δυνάμεις του. Τώρα έρχεται αντιμέτωπος με τις αναπόφευκτες συγκρούσεις που υπάρχουν στις σύγχρονες κοινωνίες και πρέπει να παλέψει για να επιβιώσει. Το σύμβολο δείχνει την έντονη ανάγκη του Καρκίνου για ασφάλεια και προστασία των προσωπικών συμφερόντων, που δύσκολα εγκαταλείπει.
Τοξότης 27ο: Ένας γλύπτης
Γλύπτης είναι ο καλλιτέχνης που παίρνει ένα κομμάτι άμορφης ύλης (μάρμαρο, ξύλο κ.λπ.) και το απαλλάσσει από καθετί περιττό, ώστε να αποκαλυφθεί η μορφή που βρισκόταν πάντα μέσα του, αλλά μόνο ο ίδιος έβλεπε. Έτσι, η εικόνα που υπάρχει μέσα μας εκδηλώνεται και στον εξωτερικό κόσμο, όταν έχουμε επίγνωση των δυνατοτήτων που κρύβονται κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων, πίστη στις ικανότητές μας και κάνουμε την απαραίτητη προσπάθεια ώστε να αφαιρεθεί οτιδήποτε τη σκεπάζει. Στο προηγούμενο σύμβολο η ανθρώπινη ενεργητικότητα ξοδευόταν σε άσκοπες φιλονικίες. Τώρα αξιοποιείται για να δώσει ο άνθρωπος σάρκα και οστά στο όραμά του και να αφήσει την προσωπική του σφραγίδα στον κόσμο. Το σύμβολο τονίζει το ισχυρό όραμα του Τοξότη για τον κόσμο και τη μεγάλη διάθεση να αγωνιστεί γιΆ αυτό.
Αιγόκερος 4ο: Μια ομάδα ανθρώπων ανεβαίνει σ’ ένα μεγάλο κανό
Το κανό χρησιμοποιείται στις πλωτές μετακινήσεις σε σχετικά ήρεμα νερά εδώ και χιλιάδες χρόνια, αφού είναι πολύ απλό στην κατασκευή του, καθώς παραδοσιακά δεν είναι κάτι περισσότερο από έναν κορμό δέντρου με κατάλληλα διαμορφωμένο κοίλωμα για τους επιβάτες. Το κανό μετακινείται με ανθρώπινη προσπάθεια, κάποιοι πρέπει να κάνουν κουπί, και επειδή η ευστάθειά του δεν είναι μεγάλη, χρειάζεται η συντονισμένη δράση όλων όσοι βρίσκονται πάνω του, αφού αν το κανό αναποδογυρίσει, όλοι θα βρεθούν στο νερό. Στο προηγούμενο σύμβολο ο άνθρωπος συνεισέφερε στην κοινωνία το προσωπικό του όραμα. Τώρα διαπιστώνει ότι η μοίρα του είναι συνδεδεμένη με τη μοίρα της κοινωνίας και συνεπώς είναι απαραίτητη η λειτουργία σαν αδιάσπαστο κομμάτι του συνόλου. Έτσι φανερώνεται η προσπάθεια του Αιγόκερου ώστε οι επιμέρους στόχοι, φιλοδοξίες και ενέργειες να συντονιστούν σε μια κοινή προσπάθεια.
Ο κύκλος συνεχίζεται με την επιστροφή στο στάδιο των Διδύμων, όπου ο άνθρωπος θα πρέπει πάλι να αφήσει τον κόσμο που έχει συνηθίσει, για να δοκιμάσει τις δυνάμεις του σΆ έναν κόσμο περισσότερο άγνωστο και προκλητικό.
Βλέπουμε λοιπόν ότι η τετράδα ή το βήμα αυτό περιγράφει την προσπάθεια του ανθρώπου αρχικά να αφήσει τη ζωή στη φύση για να ενταχθεί στην τεχνική κοινωνία των ανθρώπων και στη συνέχεια να αγωνιστεί να επιβιώσει εκεί, μέσα από τις αναπόφευκτες συγκρούσεις. Ωριμάζοντας καταθέτει το προσωπικό του όραμα σαν συνεισφορά στην κοινωνία και τελικά δένει τη μοίρα του με την κοινή μοίρα του συνόλου στο οποίο ανήκει. Το κεντρικό θέμα του βήματος αυτού είναι: Κοινωνικοποίηση.