Στον τροπικό του ηλίου
Δεν είναι μαύρο ή … άσπρο. Αντιμετωπίζοντας «επιδερμικά» τη σχέση μας με τον ήλιο, το μόνο σίγουρο είναι ότι θα μετανιώσουμε για την επιπολαιότητά μας. Στην ηλιοθεραπεία λέμε «ναι», αλλά με προϋποθέσεις.
Ήταν αρχές της δεκαετίας του ’30, όταν η Coco Chanel «επέβαλε» το μπρούτζινο χρώμα στην επιδερμίδα, σε όλους όσοι σέβονταν τον εαυτό τους ως μέλη της αφρόκρεμας των κοσμικών. Έτσι, το μαυρισμένο από τον ήλιο δέρμα όχι μόνο δεν παρέπεμπε σε ταλαιπωρημένο γηγενή της αφρικανικής ηπείρου αλλά αντιθέτως έγινε ταυτόσημο της επιτυχίας, του πλούτου και της ομορφιάς. Η τάση αυτή έγινε μόδα και πήρε επιδημικές διαστάσεις με κορύφωση την δεκαετία του ’70, με αποτέλεσμα η ηλιοκαμένα επιδερμίδα να αποτελεί ως τις μέρες μας ποθητό στόχο τόσο για το καλοκαίρι αλλά και για τους «μυημένους» και το χειμώνα (solarium). Άλλωστε τους θερινούς μήνες όσοι δεν έχουν επιτύχει σοκολατί χρώμα προκαλούν την υποψία ότι είναι βαμπίρ ή, στην καλύτερη, κάτοικοι των Πόλων.
Η καταστροφή όμως της στοιβάδας του όζοντος από τη ρυπογόνο αλαζονεία μας, που έχει τον ρόλο να συγκρατεί την υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία μας, μας έφερε αντιμέτωπους με μια δυσάρεστη πραγματικότητα, επικίνδυνη τόσο για την ομορφιά όσο και για την υγεία μας. Ο επιστημονικός κόσμος διαρκώς προειδοποιεί για την βλαπτική επίδραση του έντονου ήλιου στην επιδερμίδα σε ενήλικες και κυρίως στα παιδιά. Το «μενού» της … μαυρίλας περιλαμβάνει από φωτογήρανση ως μελάνωμα, δηλαδή τον πιο επιθετικό καρκίνο του δέρματος με δυσάρεστες εξελίξεις. Και η πρόληψη είναι ο μόνος τρόπος για να κοιτάμε άφοβα τον ήλιο στα μάτια και να παίρνουμε χρώμα χωρίς αργότερα να μετανιώνουμε που το κάνουμε.
Η σκοτεινή πλευρά του ηλίου
Η ηλιακή ακτινοβολία, η οποία πλέον είναι βλαβερή εξ αιτίας της τρύπας του όζοντος, δρα αθροιστικά, που σημαίνει ότι όσο περισσότερο έχουμε εκτεθεί στον ήλιο κατά τη διάρκεια της ζωής μας τόσο περισσότερη ακτινοβολία έχουμε απορροφήσει. Ειδικά οι γυναίκες που έχουν πιο ευαίσθητο δέρμα κινδυνεύουν περισσότερο από ηλιακή ελάστωση (το δέρμα ζαρώνει και χάνει την ελαστικότητά του). Σημάδια φωτογήρανσης είναι επίσης οι πρόωρες βαθιές ρυτίδες, οι δυσχρωματικές βλάβες (οι καφέ κηλίδες που βλέπουμε στα χέρια και στο πρόσωπο), το τραχύ, ανελαστικό, χωρίς λάμψη δέρμα. Οι φαρμακευτικές φωτοδερματοπάθειες, οι μελαγχρωματικές βλάβες (πανάδες), το ηλιακό ερύθημα και το ηλιακό έγκαυμα, περιλαμβάνονται στις άμεσες επιδράσεις της ηλιακής ακτινοβολίας. Αυτές είναι οι δυσάρεστες συνέπειες όσον αφορά τις αισθητικού τύπου βλάβες που μπορεί να προκαλέσει η αλόγιστη έκθεση στον ήλιο και η λανθασμένη χρήση αντηλιακού. Ακόμα όμως πιο σοβαρά είναι τα πράγματα για την εκδήλωση μελανώματος (κακοήθης όγκος) που συσχετίζεται άμεσα με την εμμονή μας για βαθύ μαύρισμα.
Ένας σπίλος προς διερεύνηση:
- Αν έχει ανώμαλο περίγραμμα και ασυμμετρία.
- Ετερογένεια στο χρώμα, δηλαδή άλλες περιοχές να είναι πιο σκούρες μαύρες και άλλες πιο ανοιχτόχρωμες.
- Κάποια εξέλκωση ή να σχηματίζει «βουναλάκια».
- Αν ματώνει από μόνος του.
- Να είναι μεγάλος. Το μέγεθος παίζει σημαντικό ρόλο διότι οτιδήποτε είναι πάνω από πέντε χιλιοστά και κυρίως πάνω από ένα εκατοστό αυξάνει τις υποψίες.
Αν όμως γνωρίζουμε πώς μπορούμε να προφυλάξουμε τον εαυτό μας και τα παιδιά μας, τότε αντί να μαυρίσει η … ψυχή μας θα πρέπει να μάθουμε να κυκλοφορούμε λιγότερο κρεολοί και περισσότερο υγιείς.
Επιλέγοντας το αντηλιακό
Α) Δείκτης προστασίας
Από το 15-20 και μετά είναι επαρκής, με την προϋπόθεση ότι το αντηλιακό χρησιμοποιείται σωστά, σε στεγνό δέρμα, απλώνεται 10-20 λεπτά πριν από κάθε έκθεση στον ήλιο και η επάλειψη επαναλαμβάνεται κάθε δύο ώρες. Άλλωστε δείκτης προστασίας 2 σημαίνει ότι διπλασιάζεται ο χρόνος που απαιτείται για να πάθει κάποιος έγκαυμα, 20 ότι εικοσαπλασιάζεται κλπ. Βέβαια, αν κανείς καίγεται στα 10 λεπτά χωρίς προστασία, αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να μείνει δύο ώρες κάτω από τον ήλιο με αντηλιακό ή να μπαινοβγαίνει στη θάλασσα…
Β) Φυσικά ή χημικά φίλτρα
Η αντίληψη του ότι τα φυσικά φίλτρα είναι τα καλά και τα χημικά όχι και τόσο δεν ισχύει στην περίπτωση των αντηλιακών. Τα πρώτα ενεργούν με φυσικό τρόπο, δηλαδή αντανακλώντας ακτίνες και τα δεύτερα με χημικό, δηλαδή απορροφούν την ακτινοβολία, τη σταματούν και δεν την αφήνουν να προχωρήσει στο δέρμα. Σήμερα τα αντηλιακά διακρίνονται ανάλογα με το έκδοχό τους σε κρεμώδη, ζελέ, γαλακτώματα, spray, ώστε κάθε ένα από αυτά να αντιστοιχεί στον ανάλογο τύπο δέρματος. Παραδείγματος χάριν, εάν το δέρμα του προσώπου μας είναι λιπαρό, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε spray ή ζελέ ή πολύ ελαφριές κρέμες, διότι οι λιπαρές λαδώνουν και δεν είναι πάρα πολύ ανεκτές. Μεγαλύτερης ηλικίας άτομα με γηρασμένο δέρμα πρέπει να χρησιμοποιήσουν κρέμες που θα τους προσφέρουν και ενυδάτωση και όχι spray που θα τους ξηράνουν ακόμη περισσότερο το δέρμα. Οι άντρες δεν βάζουν συνήθως κρέμα γιατί τους λαδώνει και κυρίως χρησιμοποιούν spray και γαλακτώματα. Επομένως ο τύπος του δέρματος καθορίζει το έκδοχο, ώστε το αντηλιακό να είναι πιο αποδεκτό κατά περίπτωση, ανάλογα με τον τύπο του δέρματος.
Γ) Ακτινοβολία UVA και UVB
Είναι απαραίτητο να αναγράφεται στην ετικέτα του αντηλιακού ότι παρέχει προστασία και για τους δύο αυτούς τύπους υπεριώδους ακτινοβολίας που ευθύνονται τόσο για αισθητικές βλάβες στο δέρμα όσο και για την πρόκληση εγκαυμάτων.
Δ) Αντηλιακό για παιδιά
Όσο πιο μικρό είναι το παιδί τόσο ο δείκτης προστασίας της αντηλιακής κρέμας πρέπει να μεγαλώνει. Δεν πρέπει ωστόσο να είναι πολύ υψηλός διότι τα συμπυκνωμένα χημικά φίλτρα που ενδεχομένως να περιέχει επηρεάζουν το δέρμα του παιδιού. Πρέπει να χρησιμοποιούνται αντηλιακά που περιέχουν φυτικά φίλτρα καθώς επίσης και αντηλιακά νέας γενιάς με υψηλό δείκτη προστασίας που τα χημικά τους φίλτρα δεν επιφέρουν διαταραχές στο ευαίσθητο δέρμα και δεν απορροφούνται.
Αντηλιακή προστασία για τα παιδιά
Τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα στην έκθεση στον ήλιο αφού αφενός η προστασία τους είναι δική μας ευθύνη και αφετέρου δεν έχουν δημιουργήσει ακόμη τη μελανίνη τους. Έτσι πρέπει να αποφεύγουν απόλυτα τα ηλιακά εγκαύματα, διότι προδιαθέτουν για την εμφάνιση καρκίνου του δέρματος και μελανώματος.
Πρέπει να φροντίζουμε λοιπόν να:
- Φοράνε μπλουζάκι στη θάλασσα.
- Στην παραλία τα «περιορίζουμε» στη σκιά με καπέλο και αντηλιακό.
- Και επειδή ως παιδιά δεν κάνουν μπάνιο με ρολόι, πρέπει να μάθουν ότι όταν δεν βλέπουν τη σκιά τους ο ήλιος είναι ψηλά και καίει.
- Κατάλληλη ώρα για να μπουν στη θάλασσα είναι το πρωί και το απόγευμα μετά τις 4.30-5.00, που η σκιά τους γίνεται ίση με το σώμα τους.
- Οι γονείς επιπλέον νομίζουν ότι τα παιδιά τους είναι «ασφαλή» όταν χρησιμοποιούν ένα αντηλιακό «ολικής προστασίας». Η λανθασμένη αυτή έννοια της ασφάλειας, με επακόλουθο την υπερβολική έκθεση στον ήλιο, εκμηδενίζει την προστατευτική δράση των αντηλιακών. Τα αντηλιακά προϊόντα είναι μια εξαιρετική βοήθεια μόνο όταν χρησιμοποιούνται σωστά.
- Στα νεογνά και μωρά απαγορεύεται πλήρως η έκθεση στον ήλιο.
5 σοβαρά «λάθη» στο μαύρισμα
(1) Οι ομπρέλες παρέχουν πλήρη αντηλιακή προστασία.
Λάθος. Οι ακτίνες του ηλίου αντανακλώνται απευθείας στο δέρμα σας. Τοποθετήστε την ομπρέλα στο γρασίδι, όπου υπάρχει καλύτερη απορρόφηση των ακτίνων.
(2) Ο συννεφιασμένος ουρανός είναι ακίνδυνος.
Λάθος. Ακόμα και εάν δεν αισθάνεστε τη ζέστη του ηλίου, η βλαβερή ακτινοβολία διαπερνά τα σύννεφα και φτάνει στην επιφάνεια της γης.
(3) Στην παραλία χρησιμοποιείτε το αντηλιακό σας μόνο μια φορά και νομίζετε ότι είστε προστατευμένοι για το υπόλοιπο της ημέρας.
Λάθος. Η χρήση του πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε δύο ώρες και κάθε φορά που βγαίνετε από τη θάλασσα.
(4) Το μαυρισμένο δέρμα προσφέρει την καλύτερη προστασία.
Λάθος. Ακόμα και αν μαυρίζετε εύκολα, πρέπει να χρησιμοποιείτε αντηλιακό με μικρό δείκτη προστασίας.
(5) Τα προϊόντα για μαύρισμα χωρίς ήλιο προστατεύουν το δέρμα από τον ήλιο.
Λάθος. Το καφετί χρώμα που αποκτά κανείς κάνοντας χρήση κρέμας είναι απλώς αποτέλεσμα μιας διαδικασίας οξείδωσης, όπως ένα μήλο όταν κοπεί στα δύο γίνεται καφέ, ωστόσο ο τύπος αυτός της κρέμας συνιστάται, εάν θέλετε να έχετε ένα όμορφο χρώμα καθόλη τη διάρκεια του έτους: είναι απολύτως ασφαλές και δεν έχει τις επικίνδυνες παρενέργειες του σολάριουμ. Όσο για τα «χάπια μαυρίσματος» (psolaren), συνιστώνται μόνο για τη θεραπεία ορισμένων δερματοπαθειών και θα πρέπει να συνταγογραφούνται μόνο από γιατρούς. Χάπια που περιέχουν καροτίνη χαρίζουν στο δέρμα σας κάποιο χρώμα που δεν σας προστατεύει όμως από τον ήλιο.
Προσοχή στον ήλιο ειδικά:
- Αν έχετε λευκό τύπο του δέρματος-ανοιχτόχρωμα μαλλιά και επιδερμίδα.
- Πολλούς σπίλους (ελιές) ή άτυπους σπίλους που προδιαθέτουν για μελάνωμα και εντοπίζονται με εξέταση από τον ειδικό.
- Στα παιδιά και ειδικότερα αν -κακώς- έχουν υποστεί ένα ή δύο σοβαρά ηλιακά εγκαύματα κατά την παιδική τους ηλικία.
- Αν στο ατομικό ή οικογενειακό σας ιστορικό αναφέρεται μελάνωμα.
Ο ήλιος είναι φίλος όταν:
- Η έκθεση σε αυτόν είναι σταδιακή και όχι απότομη.
- Χρησιμοποιείτε κάθε δύο ώρες αντηλιακό στην παραλία.
- Χρησιμοποιείτε αντηλιακό κάθε φορά που βγαίνετε έξω – κυκλοφορούν κατάλληλα make up γι’ αυτόν τον λόγο.
- Αποφεύγετε την έκθεση στον ήλιο ειδικά από τις 11.00 π.μ. ως 18.00 μ.μ., τις ώρες δηλαδή που οι ακτίνες του είναι κάθετες και κατά συνέπεια περισσότερο βλαβερές.
- Δεν κάνετε τόπλες (οι γυναίκες εννοείται) αφού κινδυνεύετε από καρκίνο του μαστού λόγω της ηλιακής ακτινοβολίας.
- Ντύνετε τα παιδιά με μπλουζάκια και καπέλα και τους βάζετε αντηλιακό ολικής προστασίας και ανά τακτά διαστήματα – συχνότερα από ό,τι ισχύει για τους ενήλικες.
- Κατανοήσετε ότι η …μόδα της υγείας αποτελεί παγκόσμιο trend.