Το αιώνιο τρίγωνο (1)

Η οδυνηρή εμπειρία ενός συναισθηματικού τριγώνου συμβαίνει σχεδόν στις ζωές όλων, παρόλο που το «τρίτο σκέλος» δεν είναι πάντα άνθρωπος. Το άρθρο που ακολουθεί περιγράφει το τρίγωνο από πολλές διαφορετικές πλευρές και απόψεις:

α) το πρώιμο οικογενειακό τρίγωνο το οποίο, αν παραμένει στο ασυνείδητο και ανεπίλυτο, δημιουργεί βαθύ αντίκτυπο στις σχέσεις της ενήλικης ζωής μας,

β) τα τρίγωνα που αφορούν εξουσία και άμυνα, τα οποία περισσότερο αποφεύγουν παρά βιώνουν μια βαθιά σχέση,

γ) τα τρίγωνα που στοχεύουν στο ανέφικτο, και συνήθως χρησιμεύουν ως μάσκα στις δημιουργικές και πνευματικές μας ανάγκες,

δ) και τα τρίγωνα που ενσωματώνουν τη ζωή που δεν έζησαν αυτοί που συμμετέχουν σ’ αυτά.

Τα τρίγωνα στις σχέσεις αποτελούν μια αρχετυπική διάσταση της ανθρώπινης ζωής. Δεν μπορούμε να τα αποφύγουμε, είτε με τον έναν είτε με τον άλλο τρόπο, όταν δε εισβάλουν στη ζωή μας τείνουμε να τα χειριζόμαστε με λάθος τρόπο. Αυτό είναι κατανοητό, γιατί τα τρίγωνα συνήθως μας κάνουν να εκδηλώνουμε πολύ οδυνηρά συναισθήματα, ανεξάρτητα από το ποιο σημείο του τριγώνου αποτελούμε.

Μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε συναισθήματα ζήλιας, ταπείνωσης και προδοσίας. Μπορεί ακόμα να νιώσουμε ότι προδώσαμε – ότι ήμασταν ανειλικρινείς, ότι πληγώσαμε κάποιον. Μπορεί να νιώσουμε όλα αυτά τα συναισθήματα ταυτόχρονα, καθώς και την πεποίθηση ότι έχουμε αποτύχει.

Τα συναισθήματα που εκδηλώνονται σε σχέσεις τριγώνων είναι συχνά βασανιστικά, και προσβάλλουν την αυτοεκτίμησή μας. Επειδή τα τρίγωνα μας φέρνουν αντιμέτωπους με πολύ δύσκολα συναισθήματα, συνήθως προσπαθούμε να ενοχοποιήσουμε κάποιον άλλον για την παρουσία του τριγώνου στη ζωή μας. Είτε κατηγορούμε τον εαυτό μας είτε ένα από τα άλλα δύο σκέλη του τριγώνου.

Όμως τα τρίγωνα είναι πράγματι αρχετυπικά και αν έχουμε οποιαδήποτε αμφιβολία για την καθολικότητά τους, μπορούμε απλά να ανατρέξουμε στην λογοτεχνία των τελευταίων τριών χιλιάδων ετών. Οτιδήποτε αρχετυπικό μάς φέρνει αντιμέτωπους με έναν κόσμο όπου όλα έχουν ένα σκοπό και αφορούν τη δική μας εσωτερική εξέλιξη με βάση τη λογική.

Υπάρχει κάτι στην εμπειρία ενός τριγώνου που μπορεί να αποτελέσει ένα από τα πιο ισχυρά μέσα για τη μεταμόρφωση και την εξέλιξή μας, όσο δυσάρεστη και οδυνηρή κι αν είναι. Η προδοσία, είτε από τη θέση του προδότη είτε από τη θέση του προδομένου, μας υποβάλλει σε μια διαδικασία που μπορεί να αποδειχθεί πολύ σημαντική σε αξία.

Τίποτα δεν μπαίνει στις ζωές μας που να μην είναι κατά κάποιον τρόπο συνδεδεμένο με το ατομικό μας ταξίδι.Αυτό φυσικά δεν υπονοεί απόδοση ευθυνών ούτε νομοτέλεια, μεταφέρει όμως ένα βαθύτερο νόημα που μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά για το άτομο που είναι διατεθειμένο να αναζητήσει τούτο το νόημα. Αν ένα τρίγωνο «εισέλθει» στην ζωή κάποιου, αυτό θα έχει γίνει για κάποιο λόγο.

Αν επιλέξουμε να αντιδράσουμε αποκλειστικά με κακία και θυμό, είναι επιλογή μας. Μπορούμε όμως να επιλέξουμε την αξιοποίηση του τριγώνου, μετατρέποντάς το σε εφαλτήριο για τη διερεύνηση της ψυχής, για ενδοσκόπηση.

Αυτή η διαδικασία βέβαια ενέχει ιδιαίτερες δυσκολίες, γιατί η εμπειρία της ταπείνωσης ενδέχεται να ενεργοποιήσει συστήματα άμυνας που προέρχονται από τη βρεφική μας ακόμη ηλικία, και θα μας είναι ιδιαίτερα δύσκολο να ξεφύγουμε από αυτές τις πρώιμες αντιδράσεις και να δούμε τα πράγματα από μια πιο αποστασιοποιημένη οπτική.

Ως αστρολόγοι θεωρούμε ότι αξίζει να διερευνήσουμε την ύπαρξη κάποιου πλανητικού σχηματισμού στο χάρτη που θα συνηγορεί σε μια τάση εμπλοκής σε τρίγωνα, αν υπάρχουν βαθύτερα αίτια που να ωθούν το άτομο σ’ ένα τρίγωνο είτε από δική του επιλογή είτε ή κάποιου άλλου. Και βέβαια, γιατί ορισμένοι άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς στα τρίγωνα απ’ ότι άλλοι.

Μπορούμε ακόμα να λάβουμε υπόψη μας ποιες πιθανές προσεγγίσεις είναι δυνατό να μας βοηθήσουν να δουλέψουμε πιο δημιουργικά με τα τρίγωνα, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να τα εξετάσουμε και από ψυχολογικής άποψης και από άποψη συμβολισμού.

Η καθολικότητα των τριγώνων

Υπάρχουν πολλά είδη τριγώνων και δεν αφορούν όλα σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ ενηλίκων. Ακόμα κι αν περιοριστούμε στα ερωτικά τρίγωνα, θα συναντήσουμε πολλές διαφορετικές παραλλαγές. Τα ερωτικά τρίγωνα δεν έχουν πάντα ως κύριο συστατικό τους το μελόδραμα του τύπου Τριστάνος και Ιζόλδη.

Σε ορισμένα ερωτικά τρίγωνα ενηλίκων και τα τρία σκέλη είναι σταθερά: Υπάρχουν δύο σύντροφοι και ένα τρίτο πρόσωπο που εμπλέκεται με έναν από τους δύο συντρόφους και δεν υπάρχει κινητικότητα στο τρίγωνο. Είναι στατικό και μπορεί να συνεχίζεται έτσι για χρόνια, μέχρι να πεθάνει ο ένας από τους τρεις. Σε άλλα ερωτικά τρίγωνα, ένα από τα σκέλη αλλάζει διαρκώς.

Κάποιος, π.χ., μπορεί να διαπράττει μοιχεία κατά συρροήν– συνήθως, όπως στην περίπτωση του Τζον Φ. Κένεντι, με εκπληκτική πληθώρα περιστατικών. Όμως και οι δυο από τις παραπάνω περιπτώσεις αποτελούν τρίγωνα, όσο και αν τείνουμε να αποδίδουμε υψηλότερη ρομαντική αξία στην πρώτη περίπτωση. Και στις δύο περιπτώσεις παράγεται το ίδιο φάσμα αρχετυπικών συναισθημάτων.

Εκτός από τα τρίγωνα με σεξουαλική συμμετοχή μεταξύ οποιουδήποτε συνδυασμού των δύο φύλων, υπάρχουν και άλλα είδη τριγώνων. Τα πιο θεμελιώδη είναι αυτά μεταξύ γονιών και παιδιών. Τα τρίγωνα μπορεί να αφορούν ακόμη και φιλίες. Πιο περίπλοκα είναι τα τρίγωνα που περιλαμβάνουν μη-ανθρώπινους συντρόφους. Ο ένας σύντροφος μπορεί να αισθάνεται ζήλια και προδοσία για την αφοσίωση του άλλου στην εργασία του ή την καλλιτεχνική του δραστηριότητα ή την πνευματική του ανάπτυξη.

Τέτοιου είδους τρίγωνα μπορούν κάλλιστα να προκαλέσουν τα ίδια ακριβώς συναισθήματα ζήλιας όπως και με τα τρίγωνα σεξουαλικού περιεχομένου. Όταν αποσυρόμαστε στο δημιουργικό μας χώρο και κατά κάποιον τρόπο παραγκωνίζουμε το σύντροφό μας, μπορεί να του δημιουργήσουμε τεράστια συναισθήματα ζήλιας.

Η δημιουργική διαδικασία είναι μια ερωτική πράξη, και ίσως αυτός είναι ο λόγος που ο 5ος οίκος είναι ο παραδοσιακός κυβερνήτης και των δυο. Αν αγαπάμε τη δουλειά μας, μπορεί να κάνουμε κάποιον να ζηλέψει πολύ. Υπάρχουν ακόμη τρίγωνα που περιλαμβάνουν κατοικίδια ζώα. Ίσως να ακούγεται παράλογο, αλλά ένα άτομο μπορεί να αισθάνεται τρομερή ζήλια, πόνο, αναστάτωση και εγκατάλειψη επειδή ο σύντροφός του είναι βαθιά δεμένος με το γάτο ή το σκύλο του – όσο κι αν δεν θέλει να παραδεχτεί τα συναισθήματα αυτά δημοσίως.

Όλα αυτά τα διαφορετικά είδη τριγώνων μπορεί να μοιάζουν άσχετα μεταξύ τους. Το κοινό που έχουν είναι το συστατικό εκείνο της αγάπης η οποία σε ένα τρίγωνο, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, δεν έχει την αποκλειστικότητα. Και όταν πρέπει να μοιραστούμε την αγάπη του άλλου, είτε με ένα άλλο πρόσωπο είτε με κάτι αφηρημένο όπως φαντασία ή το πνεύμα, τότε μπορεί να νιώσουμε προδομένοι, εξευτελισμένοι και στερημένοι.

Ο Προδότης είναι το πρόσωπο που φαινομενικά επιλέγει να αναμιχθεί στο τρίγωνο. Λέμε «φαινομενικά» επειδή δεν μπορούμε να είμαστε πάντοτε σίγουροι για το πόσο συνειδητή είναι αυτή η επιλογή, όπως δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το βαθμό της συνέργειας μεταξύ Προδομένου και Προδότη. Όποιες δυνάμεις κι αν υποβόσκουν, ο Προδότης θα είναι μια διχασμένη ψυχή. Υπάρχει ένας έρωτας ή μια έλξη ή μια ανάγκη για δύο διαφορετικά πράγματα.

Οι περισσότεροι από μας διαιωνίζουμε την άποψη ότι η αγάπη πρέπει να είναι αποκλειστική, ακόμα κι αν συνειδητά προτάσσουμε μια πιο φιλελεύθερη άποψη. Εξαιτίας των αξιών που κληρονομήσαμε από την Ιουδαιο-Χριστιανική παράδοση, έχουμε μάθει να πιστεύουμε ότι αν η αγάπη μας δεν είναι αποκλειστική, τότε δεν είναι αγάπη, και ότι δεν είμαστε πλέον «καλοί» άνθρωποι.

Έχουμε αποτύχει ή είμαστε εγωιστές και χωρίς συναισθήματα. Όταν βιώνουμε έναν τέτοιο βαθύ εσωτερικό διχασμό, μας είναι εξαιρετικά δύσκολο να το αντιμετωπίσουμε. Είναι πολύ πιο εύκολο για τον Προδότη να βρει μια σειρά δικαιολογίες για την πράξη της προδοσίας του.

Δεν υπάρχει περίπτωση να πει ο Προδότης, «είμαι διχασμένος, κομμένος στη μέση». Αυτό που ακούμε πιο συχνά είναι: «Ο/Η σύντροφός μου μού συμπεριφέρεται πολύ άσχημα. Δεν μου δίνει το Α, το Β, το Γ, και το Δ, και αυτά τα πράγματα τα χρειάζομαι για να είμαι ευτυχισμένος. Επομένως έχω μια δικαιολογία για να ψάξω αλλού.

Στο επόμενο σκέλος του τριγώνου είναι ο Προδομένος, ο οποίος είναι φαινομενικά το απρόθυμο θύμα της ανικανότητας του Προδότη να αγαπήσει αποκλειστικά. Κι εδώ χρησιμοποιούμε τη λέξη «φαινομενικά» επειδή, για μια ακόμη φορά, μπορεί να υπάρξουν αμφιβολίες σχετικά με το πόσο ασυναίσθητα συνεργεί το άτομο αυτό στο να παίξει το συγκεκριμένο ρόλο. Και τα τρία σκέλη του τριγώνου μπορεί να ανταλλάσσουν κρυφά μεταξύ τους ρόλους. Δεν είναι τόσο διαφορετικά όπως ίσως φαίνονται αρχικά.

Ο Προδομένος όμως γενικά θεωρεί ότι είναι πιστός ή πιστή και ότι το άλλο πρόσωπο είναι το άπιστο. Εκείνος που ξεκίνησε το τρίγωνο είναι ο άλλος. Συνήθως έχουμε την εντύπωση πως εκείνος που περνάει πιο δύσκολα μέσα στο τρίγωνο είναι ο Προδομένος, επειδή είναι αυτός που γενικά εκδηλώνει όλο τον πόνο, τη ζηλοτυπία και τα συναισθήματα της ταπείνωσης.

Τέλος, στο τρίτο σκέλος του τριγώνου συναντάμε το Όργανο της Προδοσίας. Είναι το πρόσωπο που φαινομενικά μπαίνει στην ήδη υπάρχουσα σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων και απειλεί να την καταστρέψει ή να την αλλάξει. Αυτό το σκέλος του τριγώνου συνήθως αποκτά κακό όνομα, και αντιμετωπίζεται ως «αρπακτικό» ή ως κάποιος που κλέβει το αγαπημένο κτήμα κάποιου άλλου.

Αν τύχει και βρεθούμε σ’ αυτό το σκέλος, μπορούμε να περιμένουμε ελάχιστη συμπόνια από τους άλλους, και καθόλου συμπόνια από εκείνους που εμπλέκονται σε σχέσεις αποκλειστικότητας οι οποίοι νιώθουν την κρυάδα να περνάει από δίπλα τους αναγγέλλοντας το πιθανό τους μέλλον. Στην πραγματικότητα, το Όργανο της Προδοσίας μπορεί να νιώθει το ίδιο θύμα, και να θεωρεί τον Προδομένο ως αρπακτικό.

Ας ξεκινήσουμε να ρίξουμε μια πρώτη ματιά στη μυστική ταυτότητα μεταξύ των δύο αυτών σκελών του τριγώνου. Υπάρχουν άνθρωποι που κινούνται γύρω από ένα τρίγωνο και δοκιμάζουν και τους τρεις ρόλους κατά τη διάρκεια της ζωής τους, ενίοτε πολλές φορές. Υπάρχουν άλλοι που κολλούν αποκλειστικά στον ένα ρόλο και πάντα προδίδονται στις σχέσεις τους, ή καταλήγουν να παίζουν πάντα το ρόλο του Προδότη. Ή είναι πάντα το Όργανο της Προδοσίας, και συνεχίζουν να συνάπτουν σχέσεις με ανθρώπους που είναι δοσμένοι αλλού.

Μπορούμε επίσης να κατατάξουμε τα τρίγωνα σε τέσσερις βασικές ομάδες. Οι ομάδες αυτές μπορεί να υπερκαλύπτουν η μία την άλλη, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να σχετίζονται – μέχρι ενός σημείου – με ορισμένους αστρολογικούς σχηματισμούς. Υπάρχει το πανταχού παρόν οικογενειακό τρίγωνο, το οποίο αποτελεί και το βασικό θέμα αυτού του άρθρου. Υπάρχουν επίσης τρίγωνα εξουσίας και αμυντικά τρίγωνα.

Αυτές οι δύο παραλλαγές τριγώνου δεν είναι κατ’ ουσίαν ξεχωριστές, αν και υπάρχουν κάποιες διαφορές. Φέρουν και οι δύο μια διακριτική γεύση, και οι λόγοι που εισέρχονται στη ζωή μας δεν έχουν τις ρίζες τους εξ ολοκλήρου στο οικογενειακό υπόβαθρο. Ένα αμυντικό τρίγωνο θα ήταν, παραδείγματος χάριν, ένας άνδρας ή μια γυναίκα που έχει ανάγκη να δημιουργήσει μια επιπλέον σχέση πέραν της ήδη καθιερωμένης σχέσης του / της, επειδή νιώθει βαθύτατα ανεπαρκής.

Τέτοια άτομα μπορεί να μαστίζονται από τόση ανασφάλεια, που να φοβούνται ότι αν δεσμευτούν ολοκληρωτικά και βάλουν όλα τους τα αυγά σε ένα καλάθι, θα γίνουν πολύ τρωτοί, ώστε να μην είναι σε θέση να αντέξουν μια απόρριψη. Έτσι δημιουργούν ασυνείδητα ένα τρίγωνο ως αμυντικό μηχανισμό. Αν τους εγκαταλείψει ο ένας σύντροφος, θα έχουν πάντα τον άλλον. Αυτό δεν γίνεται συνήθως συνειδητά, παρόλα αυτά είναι ένας ισχυρός κινητήριος παράγοντας σε πολλά τρίγωνα.

Υπάρχουν επίσης τρίγωνα που κυνηγούν το ανέφικτο. Αυτά τα τρίγωνα μπορούν να υπερκαλύπτουν και τα οικογενειακά αλλά και τα αμυντικά και τα εξουσιαστικά τρίγωνα. Ωστόσο υπάρχει ένα ιδιαίτερο συστατικό στο κυνήγι του ανέφικτου, και συχνά το βαθύτερο κίνητρο είναι καλλιτεχνικό ή πνευματικό. Μερικές φορές όταν αναζητούμε τον ανέφικτο έρωτα, το αντικείμενο δεν έχει καμία σχέση με το ίδιο το άτομο. Όμως μπορεί να μεταφράζουμε τις δημιουργικές ή μυστικιστικές μας ανησυχίες σε ένα κυνήγι αυτού που δεν μπορούμε να αποκτήσουμε.

Με τον τρόπο αυτό ανοίγουμε την πόρτα μιας διάστασης της ψυχής μας που έχει περισσότερο να κάνει με τη δημιουργική φαντασία παρά με μια σχέση. Η «μούσα» του καλλιτέχνη σπάνια είναι η σύζυγος ή ο σύζυγος. Το είδος αυτό του τριγώνου μπορεί να περιλαμβάνει στοιχεία πρώιμης οικογενειακής δυναμικής, και μπορεί επίσης να περιλαμβάνει και αμυντικά κίνητρα: πρέπει όμως να γίνει κατανοητό από μια διαφορετική προοπτική.

Η τελευταία ομάδα τριγώνων – δηλαδή τα τρίγωνα που αντικατοπτρίζουν την ψυχική ζωή που δεν ζήσαμε – περικλείει όλα τα παραπάνω. Αν ρίξουμε μια πιο διεισδυτική ματιά στα οικογενειακά τρίγωνα, πρέπει πάντα να αναρωτηθούμε γιατί θέλουμε απεγνωσμένα να είμαστε κοντά σε ένα συγκεκριμένο γονιό.

Τι σημαίνει αυτός ο γονιός για εμάς; Γιατί μπορούμε να ανεχτούμε την αδιαφορία από τον ένα γονιό αλλά από τον άλλο δεν συμβιβαζόμαστε με κάτι λιγότερο από την απόλυτη συγχώνευση μαζί του; Στο τέλος, αναπόφευκτα, θα βρούμε κομμάτια της ψυχής μας να καταλαμβάνουν κάποιο πόστο σε ένα από τα σκέλη του τριγώνου –οποιουδήποτε τριγώνου, είτε αυτό έχει τις ρίζες του στην οικογένεια, στην εξουσία, σε άμυνα, ή σε όλα τα παραπάνω. Υπάρχουν εξαιρέσεις, γιατί πάντα υπάρχουν εξαιρέσεις σε κάθε ψυχολογικό πρότυπο.

Κατά βάση όμως, όταν ένα τρίγωνο εισβάλλει στη ζωή μας, ανεξάρτητα από το σκέλος που καταλαμβάνουμε, μεταφέρει ένα μήνυμα σχετικά με κάποια διάσταση του εαυτού μας που δεν έχουμε αναγνωρίσει ή ζήσει. Αν ένα συγκεκριμένο πρότυπο τριγώνου επαναλαμβάνεται, τότε πρόκειται για ένα πολύ δυνατό μήνυμα, και πρέπει να αφουγκραστούμε αυτό που προσπαθεί να μας πει.

Το οικογενειακό τρίγωνο

Τα οικογενειακά τρίγωνα δεν τελειώνουν μαζί με την παιδική ηλικία: έχουν αντίκτυπο σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Αν παραμείνουν άλυτα, μπορεί να εισχωρήσουν κρυφά στις ενήλικες σχέσεις μας. Όταν ένα οικογενειακό τρίγωνο δεν γιατρευτεί, μπορεί να το επαναδημιουργήσουμε, μια ή περισσότερες φορές, ελπίζοντας ενδόμυχα ότι με τον τρόπο αυτό θα βρούμε έναν τρόπο να το γιατρέψουμε ή να το επιλύσουμε.

Ο Freud ανέπτυξε την ιδέα του Οιδιπόδειου τριγώνου – γνωστό επίσης ως «το οικογενειακό ειδύλλιο» – σε ένα πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο. Κατά την άποψή του, συνδεόμαστε με πάθος με το γονιό του αντίθετου φύλου και ανταγωνιζόμαστε το γονιό του ιδίου φύλου.

Ο τρόπος με τον οποίο χειριστήκαμε το Οιδιπόδειο τρίγωνο στα παιδικά μας χρόνια – πράγμα που περιλαμβάνει επίσης την ανταπόκριση των γονιών αλλά και τη δική μας έμφυτη ιδιοσυγκρασία – θα επηρεάσει αναπόφευκτα τις κατοπινές μας σχέσεις. Αν η «νίκη» μας είναι αδιάψευστη και έχουμε κερδίσει την αποκλειστική αγάπη του γονιού του αντίθετου φύλου, τότε θα υποφέρουμε γιατί δεν θα έχουμε μάθει ποτέ να ξεχωρίζουμε ή να μοιραζόμαστε.

Βιώνουμε ένα είδος ψεύτικης παιδιάστικης παντοδυναμίας επειδή θεωρούμε ότι έχουμε κατατροπώσει τον ανταγωνιστή μας. Είμαστε παντοδύναμοι, κι αυτό μπορεί να ανοίξει την πόρτα σε μια μετέπειτα ανικανότητα να αντιμετωπίσουμε οποιοδήποτε είδος απογοήτευσης στα πλαίσια μιας σχέσης. Και οι σχέσεις του ατόμου με ανθρώπους του ιδίου φύλου μπορεί να διαταραχθούν ανάλογα.

Αν, για παράδειγμα, ένα αγόρι βλέπει τη μητέρα του να συγκρούεται με τον πατέρα και «κερδίσει» την Οιδιπόδεια μάχη αναλαμβάνοντας το ρόλο του υποκατάστατου του συζύγου, ασυνείδητα μπορεί να νιώσει μια βαθιά ενοχή απέναντι στον πατέρα. Ακόμη, μπορεί να χάσει το σεβασμό προς τον πατέρα του, αφού φαινομενικά τον έχει βγάλει από τη μέση με μεγάλη ευκολία.

Η εικόνα που θα έχει το αγόρι για τον πατέρα μπορεί να είναι αυτή ενός αδύναμου, ανίκανου και εύκολου αντιπάλου, και κάπου βαθιά μέσα του θα νιώσει το φόβο ότι κι αυτός είναι το ίδιο, εφόσον είναι κι αυτός αρσενικό. Το αγόρι αυτό θα πρέπει να επιβεβαιώνει ξανά και ξανά αυτήν την Οιδιπόδεια νίκη αργότερα στη ζωή του μετατρέποντας κάθε αρσενικό φίλο του σε ανταγωνιστή, συναναστρεφόμενος αποκλειστικά γυναίκες.

Τέτοιοι άνδρες δεν έχουν σχέσεις με άλλους άνδρες, παρά μόνο με τις γυναίκες εκείνες που είναι προσκολλημένες σε άλλους άνδρες. Ο δεσμός με τη μητέρα του θα του έχει στοιχίσει τη σχέση με τον πατέρα του, που μπορεί να σημαίνει ότι μέσα του δεν διαθέτει κάποιο θετικό αρσενικό πρότυπο για να βαδίσει στα χνάρια του, ούτε την αίσθηση της υποστήριξης από την ανδρική κοινότητα γύρω του.

Η αίσθηση της ανδρικής του αυτοπεποίθησης και της ανδρικής του σεξουαλικής ταυτότητας βασίζεται εξ ολοκλήρου στο κατά πόσο τον αγαπούν οι γυναίκες – όσο περισσότερο, τόσο το καλύτερο. Η θέση αυτή είναι πολύ ανασφαλής και οδυνηρή για έναν άντρα. Θα μπορούσαμε να αποδώσουμε την ίδια ερμηνεία και στην περίπτωση μιας γυναίκας με τον πατέρα της.

Εάν χάσουμε εξ ολοκλήρου την Οιδιπόδεια μάχη – και τονίζουμε το «εξ ολοκλήρου» – πάλι θα υποφέρουμε. Η απόλυτη Οιδιπόδεια ήττα είναι μια ταπείνωση που μπορεί να υπονομεύσει σοβαρά την εμπιστοσύνη του ατόμου προς τον εαυτό του. Με τον όρο «απόλυτη» εννοώ ότι το παιδί νιώθει πως δεν έχει επιτευχθεί κανενός είδους συναισθηματική επαφή με το λατρεμένο γονιό, με αποτέλεσμα ένα βαθύ αίσθημα αποτυχίας.

Απλά δεν μπορεί να πλησιάσει το γονιό, ο οποίος είναι ανίκανος να προσφέρει οποιαδήποτε θετική συναισθηματική ανταπόκριση προς το παιδί. Ή ο άλλος γονιός μπαίνει πάντα στη μέση. Αργότερα στη ζωή, μια συναισθηματική ήττα σαν αυτή μπορεί να δημιουργήσει μια καταστροφική αίσθηση σεξουαλικής ανεπάρκειας και κατωτερότητας. Μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία πολλών καταστρεπτικών προτύπων στις σχέσεις – ιδιαίτερα το είδος εκείνο του τριγώνου όπου το άτομο είναι μονίμως ερωτευμένο με κάποιον ή κάποια που βρίσκεται μόνιμα σε μια άλλη σχέση.

Μπορεί να γίνει το δυστυχισμένο Όργανο της Προδοσίας, που θα χτυπάει αιωνίως την κλειστή πόρτα του γάμου του εραστή ή της ερωμένης. Ή μπορεί να γίνει ο Προδομένος, που μάταια διαιωνίζει την Οιδιπόδεια ήττα παίζοντας τον ρόλο του καθιερωμένου συντρόφου ο όποιος ταπεινώνεται από την μεγαλειώδη εξουσία είτε της μητέρας είτε του πατέρα-ανταγωνιστή.

Και με την απόλυτη Οιδιπόδεια νίκη αλλά και με την απόλυτη Οιδιπόδεια ήττα, είμαστε ανίκανοι να διαχωριστούμε ψυχολογικά από τον αγαπημένο γονιό, και ένα κομμάτι μας στην πραγματικότητα δεν προχωράει ποτέ πέρα από την παιδική ηλικία. Στη συνέχεια μπορεί να μένουμε κολλημένοι σε μια επαναλαμβανόμενη δυναμική σχέσης όπου επιμένουμε να διορθώσουμε την αρχική δυσκολία μέσα από ένα τρίγωνο.

Ο Freud πίστευε ότι η πιο υγιής λύση στην Οιδιπόδεια σύγκρουση είναι ένα είδος ήπιας ήττας, όπου λαμβάνουμε αρκετή αγάπη από τον πολυαγαπημένο γονιό ωστόσο οφείλουμε να αποδεχτούμε ότι η σχέση μεταξύ των γονιών μας είναι αδιάρρηκτη. Τότε ίσως μάθουμε να σεβόμαστε τις σχέσεις των άλλων και να χτίζουμε την αυτοπεποίθηση μέσα από τη δημιουργία σχέσεων έξω από το μαγικό κύκλο των γονέων. Τότε θα βρεθούμε στη σφαίρα του «αρκετά καλού», όπως θα έλεγε και ο Winnicott [Σ.τ.Μ. Donald Woods Winnicott (7 Απριλίου 1896–28 Ιανουαρίου 1971): Άγγλος παιδίατρος, ψυχίατρος, κοινωνιολόγος και ψυχαναλυτής] – ένας αρκετά καλός γάμος των γονιών, μια αρκετά καλή σχέση και με τους δυο γονείς, και αρκετή αγάπη και καλοσύνη ώστε η Οιδιπόδεια ήττα να συνοδεύεται από ένα ικανοποιητικό αίσθημα ασφάλειας μέσα στην οικογένεια και μια γνώση ότι το άτομο θα συνεχίσει να εισπράττει αγάπη.

Είναι επίσης σημαντικό να μη φοβόμαστε την τιμωρία από το γονιό-ανταγωνιστή. Δυστυχώς, πολλοί γονείς, όντας οι ίδιοι συναισθηματικά πεινασμένοι και αγανακτισμένοι μέσα σε έναν δυστυχισμένο γάμο, τιμωρούν τα παιδιά τους για «την κλοπή» της αγάπης του συντρόφου τους.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν μπορούμε να αντικαταστήσουμε τον έναν γονιό προκειμένου να έχουμε τον άλλον, αλλά και να βεβαιωθούμε ότι θα αγαπηθούμε και από το γονιό που προσπαθήσαμε να νικήσουμε. Φυσικά αυτό είναι ένα ιδανικό που λίγες οικογένειες μπορούν να πετύχουν. Πολλοί άνθρωποι πάσχουν σε διαφορετικό βαθμό από υπέρμετρη Οιδιπόδεια νίκη ή υπέρμετρη Οιδιπόδεια ήττα. Αυτό που έχει πραγματικά σημασία είναι πώς το χειριζόμαστε και πόσο το συνειδητοποιούμε. Και μια σχέση τριγώνου είναι ό,τι πιο ισχυρό για να αφυπνίσει τη συνείδησή μας.

Το ψυχολογικό μοντέλο του Freud έχει πολύ μεγάλη αξία, και φαίνεται να υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου η απόλυτη Οιδιπόδεια ήττα ή η απόλυτη Οιδιπόδεια νίκη συνδέονται με την τάση να εμπλέκεται το άτομο σε τρίγωνα μετέπειτα στη ζωή του. Ωστόσο, υπάρχουν σοβαροί περιορισμοί σ’ αυτό το μοντέλο οικογενειακού ειδυλλίου.

Ο γονιός στον οποίον προσκολλούμαστε δεν είναι απαραίτητα ο γονιός του αντίθετου φύλου. Μπορεί να είναι και ο γονιός του ίδιου φύλου. Τα Οιδιπόδεια συναισθήματα, άλλωστε, δεν είναι «σεξουαλικά» με την ενήλικη έννοια του όρου, αλλά έχουν περισσότερο να κάνουν με τη συναισθηματική ταύτιση. Στην ουσία, αυτό συμβαίνει με τα φαινομενικά αμιγώς σεξουαλικά συναισθήματα της ενήλικης ζωής μας: η σεξουαλικότητά μας ανάγεται σε πολλά συναισθηματικά επίπεδα τα οποία δεν είναι πάντα αντιληπτά με τη συνείδησή μας.

Μια Οιδιπόδεια ήττα ή νίκη που αφορά το γονιό του ίδιου φύλου μπορεί να έχει εξίσου οδυνηρές επιπτώσεις, και να προάγει στον ίδιο βαθμό τρίγωνα σχέσεων μετέπειτα στην ζωή. Μπορεί να νιώσουμε αποξενωμένοι από την ίδια μας τη σεξουαλικότητα επειδή ο λατρεμένος μας γονιός αποτελεί πρότυπο γι’ αυτή τη σεξουαλικότητα και ο δεσμός είναι πολύ χαλαρός ή αρνητικός για να επιτρέψει στο μοντέλο αυτό να αφομοιωθεί με θετικό τρόπο.

Ένας άντρας μπορεί να προσπαθεί διαρκώς να κερδίσει την αγάπη του πατέρα του αποδεικνύοντας πόσο «άντρας» είναι. Στην περίπτωση αυτή μπορεί ασυνείδητα να δημιουργεί τρίγωνα στα οποία το κύριο θέμα δεν είναι οι γυναίκες με τις οποίες συνδέεται αλλά ο υποσυνείδητος στόχος του είναι να εντυπωσιάσει τους άλλους άντρες – ή να τους τιμωρήσει για την απόρριψη που δέχτηκε από τον πατέρα.

Μια γυναίκα επίσης μπορεί να προσπαθεί να κερδίσει την αγάπη και το θαυμασμό της μητέρας της με ανάλογο τρόπο, ή να τιμωρεί άλλες γυναίκες για την αποτυχία της μητέρας της να την αγαπήσει. Σε ένα τρίγωνο ενηλίκων ο αντίζηλος μπορεί να είναι πιο σημαντικός κατά βάθος για το άτομο από ό,τι το αντικείμενο του πόθου του. Αρκεί να αφουγκραστούμε τη βασανιστική εμμονή μεταξύ Προδομένου και Οργάνου της Προδοσίας για να καταλάβουμε ότι η κατάσταση μπορεί να είναι πολύ πιο σύνθετη από όσο φαίνεται από ψυχολογική άποψη.