Ένα από τα δυσκολότερα ζητήματα που έχει να αντιμετωπίσει ένα νέος σπουδαστής στο χώρο της αστρολογίας είναι η σύνταξη της ερμηνείας ενός αστρολογικού χάρτη. Η ερμηνεία αυτή βασίζεται συνήθως στα πρώτα στάδια των μαθημάτων σε συνταγές και προτάσεις αστρολόγων δασκάλων, στην πορεία όμως καθώς ο σπουδαστής γίνεται πιο έμπειρος καλείται να παράγει μόνος του τις αστρολογικές ερμηνείες και – ακόμα δυσκολότερο –να αξιολογήσει τις προσπάθειες του και να δει πόσο τελικά ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Αποκτώντας όλο και περισσότερη πείρα στην προσπάθεια σύνταξης μίας αστρολογικής ερμηνείας ο σπουδαστής συνειδητοποιεί προοδευτικά ότι η σύνταξη μίας αστρολογικής ερμηνείας δεν είναι διαδικασία μονοδιάστατη και γραμμική. Οι θέσεις των πλανητών και οι όψεις δεν ερμηνεύονται πάντα με τον ίδιο τρόπο και η ερμηνεία τους διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση. Η δυσκολία μάλιστα του σπουδαστή είναι να καταλάβει τι είναι αυτό που διαφοροποιεί κάθε φορά την ερμηνεία μίας όψης ή μίας θέσης και την κάνει να διαφέρει από μία άλλη που γίνεται για άλλο άτομο σε άλλη περίπτωση.
Πολλοί αστρολογικοί μελετητές που μελέτησαν το πρόβλημα έκαναν εισηγήσεις προκειμένου να εισάγουν επιπρόσθετους παράγοντες που επηρεάζουν μία αστρολογική ερμηνεία. Η Άλις Μπέιλη για παράδειγμα στην Εσωτερική Αστρολογία εισήγαγε τη ριζοσπαστική άποψη ότι οι κυβερνήτες των ζωδίων δεν είναι ίδιοι για όλους μας αλλά διαφέρουν ανάλογα με το επίπεδο εξέλιξης της ψυχής του καθενός μας. Ο Άλαν Λήο λίγα χρόνια νωρίτερα διατύπωσε την άποψη ότι σε άλλους ανθρώπους παίζει μεγαλύτερο ρόλο η θέση των πλανητών σε οίκους, σε άλλους παίζει ρόλο περισσότερο ρόλο η θέση τους σε ζώδιο και σε άλλους η φύση αυτού καθ’ αυτού του πλανήτη και οι όψεις που κάνει.
Μελετητές του Καρλ Γιουνγκ ισχυρίστηκαν ακόμη ότι η εξέλιξη του ψυχισμού του ανθρώπου αντικατοπτρίζεται στο ωροσκόπιο του. Μία προσωπικότητα βασισμένη στο Εγώ δραστηριοποιεί περισσότερο τον κάθετο άξονα του ωροσκοπίου, ενώ μία προσωπικότητα που προσανατολίζεται στον Εαυτό δραστηριοποιεί περισσότερο τον οριζόντιο άξονα του ωροσκοπίου.
Τι είναι αυτό τελικά που χρειάζεται να ξέρει ένας αστρολόγος ή ένας σπουδαστής για να κάνει μία επιτυχημένη αστρολογική ερμηνεία; Τι κοινό έχουν όλες οι παραπάνω προσπάθειες αστρολόγων και μελετητών που να μπορεί να το χρησιμοποιήσει κανείς για να διευκολυνθεί στην ερμηνεία κάποιων αστρολογικών δεδομένων; Το κοινό στοιχείο που περιέχουν όλες οι παραπάνω μελέτες είναι πιστεύω η συνειδητοποίηση ότι οι αστρολογικές ερμηνείες παράγονται κάθε φορά με βάση ένα συγκεκριμένο Σύστημα Αναφοράς.
Συστήματα Αναφοράς
Την έννοια του Συστήματος Αναφοράς (frame or reference) περιγράφει με αρκετή σαφήνεια κι ο γνωστός αστρολόγος μελετητής Ντέιν Ρουντίαρ στη μελέτη του η Αστρολογία της Μεταμόρφωσης. Στην εργασία του αυτή ο Ρουντίαρ ισχυρίζεται ότι οι ερμηνείες που παράγουμε με βάση αστρολογικά δεδομένα είναι και πρέπει να είναι πολυεπίπεδες (multilevel). Και μάλιστα τo αποτέλεσμα της ερμηνείας μίας αστρολογικής θέσης ή μίας αστρολογικής όψης όταν εντοπίζεται σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο μπορεί να είναι τελείως διαφορετικό από αυτό που εντοπίζεται σε ένα διαφορετικό επίπεδο. Σα βασικά επίπεδα / συστήματα αναφοράς ο Ρουντίαρ εισάγει τα εξής τέσσερα:
- το βιολογικό επίπεδο (biological level)
- το κοινωνικό επίπεδο (sociocultural level)
- το ατομικό επίπεδο (individual level)
- το επίπεδο υπέρβασης του προσωπικού (transpersonal level)
Στα τέσσερα αυτά επίπεδα ο Ρουντίαρ δίνει κάποια παραδείγματα που μας δείχνουν πώς διαφέρει η ερμηνεία ενός αστρολογικού δεδομένου ανάλογα με το επίπεδο ή Σύστημα Αναφοράς που χρησιμοποιούμε.
Ισχυρίζεται για παράδειγμα ότι σε βιολογικό επίπεδο η θέση του Ήλιου ενός ατόμου μπορεί να δώσει πληροφορίες για την κατάσταση του οργανισμού του ή τη ζωτικότητα του. Οι διάφοροι πλανήτες κυβερνούν μέρη του σώματος και η υγεία του οργανισμού μπορεί να συνδυαστεί με τις όψεις ή τις θέσεις που αφορούν αυτούς τους συγκεκριμένους πλανήτες. Στο βιολογικό επίπεδο η βασική πολικότητα που διακατέχει το χάρτη είναι η πολικότητα Ήλιου – Σελήνης, δοσμένη όμως με καθαρά βιολογικά χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα ο Ήλιος έχει να κάνει με την πραγματική επίδραση του Ήλιου στο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο της γης.
(Παρένθεση: Μήπως – επεκτείνοντας κάπως αυθαίρετα τον παραπάνω συλλογισμό – θα μπορούσε να πει κανείς ότι και η προσπάθεια απόδειξης της ισχύος της αστρολογίας βάσει υπαρκτών φυσικών δυνάμεων αποτελεί μία κάποιου είδους επικέντρωση στο «βιολογικό» επίπεδο; Μήπως και η στάση που έχουν οι διάφοροι ερευνητές γενικότερα έναντι της αστρολογίας έχει να κάνει και με το επίπεδο που ο κάθε αστρολογικός ερευνητής έχει επικεντρωμένη τη δική του συνείδηση; )
Στο κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο ωστόσο το άτομο δε θεωρείται πλέον ένα σύνολο από όργανα που συνεργάζονται μεταξύ τους και επηρεάζονται από τους διάφορους πλανήτες. Το άτομο θεωρείται μία ενιαία βιολογική μονάδα και αντιμετωπίζεται ως τέτοια. Τι συνάγουμε από το γεγονός ότι «ανεβαίνοντας» στο κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο αντιμετωπίζουμε πλέον το άτομο ως ενιαία βιολογική μονάδα; Μήπως μπορεί κανείς να συμπεράνει γενικότερα ότι «ανεβαίνοντας» ένα επίπεδο στον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα παρατηρούμε ότι αυτό που πριν θεωρούνταν πολλαπλό στο επόμενο επίπεδο φαίνεται ενιαίο; Αυτός είναι άλλωστε και ένας από τους στόχους της εξέλιξης της συνείδησης. Η υπέρβαση της πολλαπλότητας σε ένα συνειδησιακό επίπεδο και η είσοδος σε ένα επόμενο όπου η προηγούμενη πολλαπλότητα λειτουργεί σα μονάδα.
Από την άλλη πλευρά μπορεί στο κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο το άτομο να εμφανίζεται ενιαίο ως βιολογική μονάδα, δεν εμφανίζεται όμως ενιαίο ως προς την κοινωνική του ταυτότητα. Υποδύεται ρόλους και κάθε ρόλος του είναι στην πραγματικότητα ένας διαφορετικός εαυτός. Στο επίπεδο αυτό λοιπόν το άτομο προσπαθεί να υπερβεί μία άλλου είδους πολλαπλότητα, αυτή των ρόλων και να εισέλθει σε ένα επόμενο επίπεδο συνείδησης όπου οι διάφοροι ρόλοι θα έχουν ενσωματωθεί σε μία ενιαία προσωπικότητα.
Η διαδικασία ανόδου από το βιολογικό στο κοινωνικό επίπεδο περιγράφεται σήμερα από την ψυχολογία σαν η διαδικασία χτισίματος του Εγώ. Σύμφωνα με το Ρουντίαρ η διαδικασία αυτή κυβερνιέται όχι από τον Ήλιο αλλά από τον πλανήτη Κρόνο. Ο πλανήτης αυτός – σε αντιδιαστολή με τη Σελήνη – έρχεται να δημιουργήσει ένα νέο δίπολο στο κοινωνικό επίπεδο, όπου δε συμμετέχει πια ο Ήλιος (σημ: η διαφορά αυτή είναι ένα πολύ καλό hint για όσους απασχολούνται με το αιώνιο ερώτημα αν ο Ήλιος ή ο Κρόνος συμβολίζουν τον πατέρα, καθώς η απάντηση είναι και οι δύο, αλλά σε διαφορετικό επίπεδο).
Στο κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο το αντίθετο του Κρόνου είναι η Σελήνη με τη μορφή της ήπιας – θηλυκής – προσαρμογής στους ρόλους. Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις λοιπόν στο χτίσιμο του Εγώ. Η αρσενική – κρόνια – που βασίζεται στη λογική και τους κανόνες και το άσπρο ή μαύρο και η θηλυκή που μαθαίνει να προσαρμόζεται και να ισορροπεί γύρω της με σχέσεις και αλληλεξαρτήσεις.
Αν στο κοινωνικό επίπεδο το βασικό μας δίπολο είναι ο Κρόνος με τη Σελήνη τότε ποιος είναι ο ρόλος του Ήλιου; Ο Ήλιος στο επίπεδο αυτό μας δίνει μία αίσθηση δυναμικού. Τι είναι σε θέση να αναπτύξει το άτομο σαν ρεπερτόριο ρόλων; Δεν προσδιορίζει όμως την ακριβή ταυτότητα του ατόμου. Παράλληλα όμως – και καθώς προχωράμε στο ατομικό επίπεδο – ο Ήλιος έρχεται να εμφανιστεί και πάλι ως μέρος ενός άλλου διπόλου με τη Σελήνη ως η ανάδειξη του – διαμορφωμένου πια – μέσα από την Κρόνια διαδικασία Εγώ.
(Παρένθεση: Η διαδικασία αυτή ομοιάζει με τη διαδικασία που έχουμε περιγράψει σε άλλα άρθρα – όπως στο Ωροσκόπιο της Αυτοπραγμάτωσης ή το Ψυχολογία και Αστρολογία – όπου αναφέρουμε ότι κατά τη διάρκεια δόμησης του Εγώ ενεργοποιείται καταρχήν ο κάθετος άξονας του ωροσκοπίου (άξονας Κρόνου – Σελήνης) αλλά προοδευτικά ενεργοποιείται ο πέμπτος οίκος και το δίπολο που τείνει να δημιουργηθεί στο άτομο με αυτοσυνείδηση είναι το δίπολο πέμπτου – τέταρτου οίκου ή συνείδησης και υποσυνείδητου. Οι οίκοι εδώ σχετίζονται μέσω του κυβερνώντα πλανήτη τους με τους πλανήτες που περιγράφει ο Ρουντίαρ.)
Το Εγώ του Ήλιου είναι πια ένα διαμορφωμένο Εγώ και μοιάζει με το Εγώ που περιγράφουν οι αστρολόγοι που έχουν επηρεαστεί από το Γιουγκ. Είναι αυτό που ελέγχει συνολικά την προσωπικότητα, απωθεί τα τμήματα εκείνα του ψυχισμού που δε συνεισφέρουν στην επιθυμητή εικόνα που έχει για τον εαυτό του και δημιουργεί ένα νέο δίπολο συνείδησης και υποσυνείδητου, εγρήγορσης και απώθησης. Το μοντέλο αυτό είναι αυτό που έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε και πιο σωστό στην εποχή μας, ωστόσο σύμφωνα με το Ρουντίαρ είναι ένα μοντέλο – στόχος, καθώς στην πράξη οι περισσότεροι από μας παλεύουμε ακόμα στο προηγούμενο στάδιο να διαμορφώσουμε αυτοσυνείδηση για το ποιοι είμαστε μέσα από πολλαπλούς ρόλους.
Με βάση τα παραπάνω διακρίνουμε πώς ο συμβολισμός του Ήλιου μπορεί από επίπεδο σε επίπεδο να αντιστοιχεί και σε μία διαφορετική ερμηνεία. Στο βιολογικό επίπεδο μπορεί να αντιστοιχεί στη γονιμότητα του ατόμου ή τη λειτουργία της καρδιάς του. Στο κοινωνικό επίπεδο στις δυνατότητες του να αναπτυχθεί σα χαρακτήρας και στο ατομικό επίπεδο στη θέληση του να γίνει κάτι στη ζωή και τι είναι αυτό που θέλει να γίνει. Αυτό δεν ισχύει όμως μόνο για το σύμβολο του Ήλιου. Ισχύει για όλους τους βασικούς πλανήτες αλλά και για επιμέρους σύμβολα αστρολογικών ερμηνειών.
Ο Δίας για παράδειγμα στο βιολογικό επίπεδο έχει να κάνει με συγκεκριμένες σωματικές λειτουργίες που μπορεί να δώσουν επέκταση όπως υψηλό σωματικό βάρος. Σε κοινωνικό επίπεδο δίνει ώθηση για σύναψη σχέσεων, οργάνωση ομάδων και συντονιστική λειτουργία. Στο ατομικό επίπεδο δίνει φιλοδοξία για διάκριση / επέκταση και καμιά φορά έπαρση. Η φύση μάλιστα του πλανήτη σύμφωνα με τον Ρουντίαρ μπορεί να διαφέρει από επίπεδο σε επίπεδο σε τέτοιο σημείο ώστε ο Δίας στο κοινωνικό επίπεδο να θεωρείται ευνοϊκός πλανήτης, ενώ στο ατομικό επίπεδο να θεωρείται κακεργέτης επειδή οδηγεί σε καταστάσεις έπαρσης και όχι συνοχής.
Αλλά και άλλα επιμέρους αστρολογικά σύμβολα όπως οι κλήροι ή οι δεσμοί έχουν την επιμέρους θέση τους στις ερμηνείες που γίνονται βάσει συστημάτων αναφοράς. Οι αραβικοί κλήροι όπως και οι απλανείς αστέρες έχουν θέση κυρίως στις ερμηνείες που έχουν να κάνουν με το βιολογικό επίπεδο, ενώ οι δεσμοί της Σελήνης παίζουν ρόλο περισσότερο στο κοινωνικό. Η επίδραση των εξωκρόνιων πλανητών είναι απρόσωπη και γενεολογική στο κοινωνικό επίπεδο, στο ατομικό όμως είναι προσωπική και επιδρά απευθείας πάνω στο άτομο.
Παρατηρούμε λοιπόν ότι ανάλογα με το σύστημα αναφοράς βασικοί κανόνες της αστρολογικής ερμηνείας όπως το ποια αστρολογικά δεδομένα έχουν σημασία, ποιες επιδράσεις θεωρούνται θετικές και ποιες αρνητικές μπορεί να διαφέρουν. Στην ουσία, εισάγοντας την έννοια του συστήματος αναφοράς ορίζουμε μία νέα «γραμματική», που βεβαίως μπορεί να χρησιμοποιεί τις ίδιες λέξεις με κάποια άλλη, δημιουργεί όμως μία τελείως διαφορετική αστρολογική γλώσσα.
Η δυναμικότητα των αστρολογικών ερμηνειών – Η αστρολογική ερμηνεία ως διαλογισμός
Εκτός από το γεγονός ότι οι αστρολογικές ερμηνείες εξαρτώνται τελικά από το σύστημα αναφοράς που έχουμε επιλέξει τι άλλο θα μπορούσε κανείς να εξάγει ως συμπέρασμα από το γεγονός της πολυεπίπεδης διαδικασίας αστρολογικής ερμηνείας; Άποψη μου είναι ότι το βασιζόμενοι στην κατανόηση της πολυεπίπεδης διαδικασίας της ερμηνείας μπορούμε να εξάγουμε ως συμπέρασμα ότι η αστρολογική ερμηνεία είναι δυναμική , εξελίσσεται, κι ότι είναι δυνατόν να μην περιγράφει μία υπάρχουσα κατάσταση αλλά να υποδεικνύει περισσότερο ένα στόχο προς επίτευξη.
Αν για παράδειγμα λέει μία αστρολογική ερμηνεία ότι ο Ήλιος στον Καρκίνο δίνει άνθρωπο που αγαπά την οικογένεια του και τη μητέρα του, θα πρέπει να εξετάσουμε ποιο επίπεδο / σύστημα αναφοράς αφορά αυτή η ερμηνεία. Είναι πιθανόν να αφορά το κοινωνικό επίπεδο, όπου ο Ήλιος υποδεικνύει ένα δυναμικό προτερημάτων και ελαττωμάτων που δύναται να εκφράσει ο χαρακτήρας ενός ατόμου. Στην περίπτωση αυτή θα ήταν λάθος να θεωρηθεί αυτή η ερμηνεία σαν κάτι δεδομένο. Μπορεί το άτομο που αφορά αυτή η ερμηνεία να ζει και να διάγει το βίο του έχοντας προχωρήσει στο ανώτερο επίπεδο ατομικοποίησης ή να βρίσκεται ακόμη στο βιολογικό επίπεδο κι εκεί οι ποιότητες αυτές του χαρακτήρα να μην υπάρχουν καν.
Στην περίπτωση που το άτομο λειτουργεί συνειδησιακά ακόμη στο βιολογικό επίπεδο (για παράδειγμα ένας Καρκίνος θα μπορούσε να είναι φιλοχρήματος και γενικά ανασφαλής στο μοίρασμα των υπαρχόντων του) τότε οι ποιότητες του χαρακτήρα όπως η τρυφερότητα ή η ευαισθησία που γνωρίζουμε είναι ποιότητες – στόχος. Το άτομο δηλαδή καλείται στη ζωή του να ανέλθει συνειδησιακά στο επόμενο επίπεδο κι εκεί να συντονιστεί με το τι θα μπορούσε να αναπτύξει σαν ποιότητες χαρακτήρα ως Καρκίνος.
Η δυναμικότητα αυτή της αστρολογικής ερμηνείας είναι στην πραγματικότητα μία – κάπως – επαναστατική ιδέα, γιατί μας δείχνει:
- αφενός ότι δεν υπάρχει η έννοια του πεπρωμένου.
- αφετέρου ότι κάθε αστρολογική ερμηνεία μπορεί να λειτουργήσει ως στόχος ζωής και να τραβήξει προς τα πάνω ολόκληρη τη συνείδηση.
Για να επιτευχθεί το δεύτερο συμπέρασμα είναι σημαντικό να έχουμε στο νου μας τον κανόνα που περιγράψαμε πιο πάνω.Σε κάθε ανώτερο επίπεδο ή σύστημα αναφοράς, αυτό που στο κατώτερο ήταν πολλαπλό σε αυτό είναι μοναδιαίο. Και η ολοκλήρωση αυτή – σύμφωνα με το Ρουντίαρ τουλάχιστον – έρχεται μέσα από τη δραστηριότητα του Μεσουρανήματος. Το Μεσουράνημα είναι η πύλη εξόδου της συνείδησης από το κατώτερο σύστημα αναφοράς για να περάσει στο ανώτερο.
Από τις παραπάνω περιγραφές αναδεικνύεται μία εικόνα εξέλιξης του μηχανισμού της ερμηνείας που θα μπορούσε ακόμη να πλησιάσει και στο διαλογισμό. Ο νους παραμένει σε ένα συγκεκριμένο σύστημα αναφοράς, αναλύει μία αστρολογική ερμηνεία και κατόπιν ανέρχεται στο επόμενο επίπεδο εξετάζοντας το ίδιο αστρολογικό δεδομένο από άλλη σκοπιά. Η διαδικασία αυτή της σκέψης θα μπορούσε απεικονιστεί με μία σπειροειδή κίνηση του μυαλού και της προσοχής.. Οι αστρολογικές ερμηνείες θα μπορούσαν να είναι καρπός σπειροειδούς κίνησης του μυαλού και της σκέψης και μίας σταδιακής διαδικασίας επικέντρωσης της συνείδησης από το ένα επίπεδο στο επόμενο Σύστημα Αναφοράς.
Στη διαδικασία αυτή τα Συστήματα Αναφοράς δεν είναι παρά βοηθητικοί μηχανισμοί στο να κατανοήσουμε τη δυναμικότητα της αστρολογικής ερμηνείας. Είναι επιπλέον γραμματικοί κανόνες που εισάγουμε στην Αστρολογική Γλώσσα για να εξηγήσουμε με περισσότερη ακρίβεια τι σημαίνει η εκάστοτε αστρολογική θέση και όψη. Σκοπός τους είναι να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε ότι οι αστρολογικές ερμηνείες εξελίσσονται και είναι ρευστές. Είναι δυνατόν να υποδεικνύουν περισσότερο στόχους προς επίτευξη και κατευθύνσεις πορείας παρά κατεστημένες και παγιωμένες επιδράσεις.
Η «ιδέα» μιας ερμηνείας αστρολογικής που είναι δυναμική και εξελίσσεται σπειροειδώς μεταβαίνοντας από σύστημα σε σύστημα αναφοράς είναι πολύ σημαντική για όσους χρησιμοποιούν μεταξύ άλλων την αστρολογία ως εργαλείο εξέλιξηςτου εαυτού, γιατί στην ουσία τους δίνει ένα εργαλείο ατομικής εξέλιξης. Ξεκινώντας από ένα χαμηλό σημείο στη σπείρα μπορεί κανείς να πάρει μία θέση ή μία όψη πλανήτη και μέσα από την πορεία της προς τα πάνω να ανοίξει δρόμους στην κατανόηση και τη συνείδηση του και να εξελιχθεί ως άτομο.
Την εξέλιξη αυτή της προσωπικότητας ο Ντέιν Ρουντίαρ την ονομάζει Μεταμόρφωση. Ισχυρίζεται δε στην Αστρολογία της Μεταμόρφωσης ότι γνωρίζοντας κάποια βασικά επίπεδα λειτουργίας της ανθρώπινης ύπαρξης και αναπτύσσοντας την αστρολογική ερμηνεία σε κάθε ένα από αυτά ξεχωριστά αποκτά προοδευτικά και την ικανότητα να μετατοπίζει την προσοχή του από το ένα σύστημα στο άλλο κι έτσι να μεταλλάσσεται ο ίδιος, αλλάζοντας τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα, εμβαθύνοντας περισσότερο κι αλλάζοντας εν τέλει (μεταμορφώνοντας) τον ίδιο του τον εαυτό.
Χρησιμοποιεί έτσι τη σύνταξη ωροσκοπίων όχι τόσο – ή όχι μόνο – για βιοποριστικούς σκοπούς αλλά και σαν και σαν πρακτική εξάσκησης για την εξέλιξη της ίδιας της συνείδησης του αστρολόγου.
Κι είναι αυτός ο λόγος που στο στο παρελθόν η αστρολογία θεωρούνταν μέρος της διαδικασίας μύησης των ανθρώπων και είχε συνδεθεί σε μεγάλο βαθμό με τον εσωτερισμό.
Το αστρολογικό κλειδί που διδασκόταν στις εσωτερικές στοές είναι μία διαδικασία χρήσης της συμβολικής γλώσσας της αστρολογίας που μας επιτρέπει να ανεβάσουμε τη δική μας συνείδηση από το ένα επίπεδο στο άλλο, εξασφαλίζοντας ενότητα στο δικό μας εαυτό και εξέλιξη της προσωπικότητας μας.
Είναι ευτύχημα που η γλώσσα της ψυχολογίας τον 20ο αιώνα επέτρεψε σε ερευνητές όπως ο Ρουντίαρ να εκλαϊκεύσουν αυτή την αρχαία διδασκαλία και να επιτρέψουν στον κάθε ενδιαφερόμενο σπουδαστή να κατανοήσει πώς μπορεί μέσω της αστρολογικής πρακτικής όχι μόνο – ή όχι τόσο – να προβλέψει ενδεχομένως πραγματικά γεγονότα αλλά κυρίως να μεταμορφώσει και να αλλάξει τον ίδιο του τον εαυτό.
Βασίλης Παπαδολιάς