Deja vu: Μύθος ή πραγματικότητα;

Το’ χω δει κάπου … κάπου το ξέρω;;;
Ο όρος Deja vu προέρχεται από την γαλλική γλώσσα και σημαίνει το “ήδη ιδωμένο”. Στην ελληνική γλώσσα τον συνδέουμε με τον όρο Προμνησία, που συνοδεύεται από μία αίσθηση “παράξενου”. Όσοι άνθρωποι έχουν νιώσει κάτι τέτοιο το περιγράφουν σαν μια αίσθηση που τους θυμίζει κάτι που έχουν ήδη ζήσει. Το φαινόμενο αυτό είναι πολύ συχνό, μιας και συμβαίνει στο μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού. Περισσότερο από το 70% των ανθρώπων (υπάρχουν αναφορές ότι πλησιάζει και το 97% των ανθρώπων) έχουν νιώσει αυτή την αίσθηση τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους για μερικά δευτερόλεπτα. Το σύνηθες χρονικό διάστημα κυμαίνεται από 10 έως 30 δευτερόλεπτα. Αλλά υποστηρίζεται ότι αυτές οι μνήμες μπορούν να διαρκέσουν και πολύ περισσότερο.

Το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο σε ηλικίες των 15 έως 25 ετών, ενώ όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία ενός ανθρώπου, τόσο αυτό μειώνεται. Επίσης, έχει σημειωθεί ότι το ποσοστό των ατόμων που έχουν βιώσει ένα Deja vu είναι κυρίως εκείνων με υψηλά εισοδήματα, που έχουν ταξιδέψει ή τείνουν να ταξιδεύουν περισσότερο και εκείνων με επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Επομένως, δεν είναι κάτι ασυνήθιστο, που συμβαίνει μία στις τόσες. Αναρωτηθείτε πόσες φορές έχετε πιάσει τον εαυτό σας να λέτε την φράση “Αυτό το έχω ξαναζήσει”! Είναι ένα αρκετά περίεργο φαινόμενο και υπάρχουν πολλές θεωρίες που αιτιολογούν από τι προκαλείται και γιατί συμβαίνει.

Σίγουρα, οι περισσότεροι έχετε δει τη ταινία “The Matrix”, με πρωταγωνιστή τον Κιάνου Ριβς στον ρόλο του Νίο. Είναι ένας κοινός άνθρωπος ο οποίος καλείται να διαλέξει σε ποιον κόσμο να ζήσει… Στον κόσμο της άγνοιας και της ασυνειδησίας, στο Matrix, (κόκκινο χάπι) ή στον κόσμο που θα είναι πραγματικά ελεύθερος και υπεύθυνος (μπλε χάπι)… στον κόσμο που το ανθρώπινο είδος καλλιεργείται για να πολλαπλασιαστεί. Και φυσικά επιλέγοντας το μπλε χάπι γεννιέται για δεύτερη φορά, στον πραγματικό πλέον κόσμο. Υπάρχει μια σκηνή στο έργο στην οποία, ενώ οι πρωταγωνιστές έχουν μεταφερθεί-φορτωθεί (uploaded) στον πλασματικό κόσμο, στο Matrix, ο “εκλεκτός” βιώνει ένα Deja vu (επαναλαμβάνεται μια κατάσταση… περνά μια μαύρη γάτα στο ίδιο ακριβώς σημείο, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο). Το ερμηνεύουν ως κατάσταση που όντως συμβαίνει και αποτελεί υπαρκτή βλάβη του συστήματος (στην περίπτωσή μας του ηλεκτρονικού υπολογιστή -εγκέφαλου- που τους έχει φορτώσει στο Matrix). Κάπως έτσι, ίσως, πρέπει να το εκλάβουμε και εμείς; Σαν μια προσωρινή βλάβη του συστήματος – εγκεφάλου, που μας κάνει να νομίζουμε ότι την ίδια κατάσταση την έχουμε ξαναζήσει στο παρελθόν;

Ας δούμε πιο αναλυτικά τι είναι αυτό που προκαλεί το Deja vu και ποιες είναι οι διάφορες απόψεις επί του θέματος.

Το φαινόμενο αυτό έχει πολύ- συζητηθεί από επιστήμονες, ψυχολόγους, παραψυχολόγους και μυστικιστές. Επομένως, είναι φανερό ότι θα υπάρχουν συμφωνίες και διαφωνίες, ένα θέμα που θα μπορούσαμε να το δούμε σαν ένα ντιμπέιτ.

Τι λένε οι Επιστήμονες

Το συγκεκριμένο φαινόμενο έχει να κάνει με κάποια ανωμαλία της μνήμης και οι επιστήμονες το επεξηγούν ως μια προσωρινή βλάβη του εγκεφάλου κατά την οποία μπερδεύεται το παρελθόν με το παρόν. Αυτό που υποστηρίζουν είναι ότι ο εγκέφαλος πιστεύει ότι κάπου στο βάθος έχει καταγράψει μια κατάσταση, η οποία, όμως, στην ουσία δεν υπάρχει. Εξηγούν ότι μπορεί το άτομο να νομίζει ή να πιστεύει πως έχει ξαναζήσει κάτι αλλά δεν δύναται να επαναφέρει στην μνήμη του το συγκεκριμένο γεγονός. Επομένως, η αίσθηση αυτή είναι λανθασμένη.

Για να δώσουμε ένα παράδειγμα προς σύγκριση, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τον εγκέφαλό μας σαν τη κεντρική μονάδα ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Και οι δύο είναι οι εγκέφαλοι ενός σώματος, απ’ όπου δέχονται εντολές για να εκτελέσουν μια πράξη. Όπως, ακριβώς, ο υπολογιστής αποθηκεύει, κάνει save, κάθε ώρα και στιγμή τα αρχεία στη μνήμη του, έτσι λειτουργεί και ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Αποθηκεύοντας πολλές φορές το ίδιο αρχείο, ανανεώνουμε το παλιό save με ένα καινούργιο. Αυτή τη διαδικασία ο υπολογιστής την εκλαμβάνει σαν αποθήκευση χιλιάδων αρχείων, με διαφορετική ώρα και ημερομηνία το καθένα. Ακριβώς εδώ έρχεται το Deja vu να μας δικαιολογήσει το φαινόμενο. Πολλές φορές το σύστημα μπλοκάρει και αντί να αποθηκεύσει το πιο πρόσφατο αρχείο, επαναφέρει το παλιό. Είναι σαν την γνωστή μας, για παράδειγμα, ανάκτηση εγγράφου, για όσους έχουν τύχει σε τέτοια περίπτωση όταν γράφουν ένα κείμενο στο word. Έτσι συμβαίνει και στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Μας δίνεται η εντύπωση ότι αυτό που ζούμε είναι κάτι παλιό και το ξαναζούμε τη δεδομένη στιγμή, ακριβώς όπως το είχαμε ζήσει παλιότερα.

Τι λένε οι Ψυχολόγοι

Μία μερίδα ψυχολόγων αναφέρουν ότι το Deja vu είναι κάτι σαν “αναλαμπή”. Μια τόσο γρήγορη και στιγμιαία επαναφορά μνήμης που μοιάζει να είναι “δίδυμη” της παλαιότερης. Από τις έρευνες που έχουν διεξάγει, γίνεται μια συσχέτιση της προμνησίας με διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια και η επιληψία, με αποτέλεσμα να θεωρούν ότι το φαινόμενο αυτό αποτελεί μια νευρολογική και μόνο διαταραχή στα ηλεκτρικά φορτία του εγκεφάλου. Φυσικά, βεβαιώνουν πως αυτή η διαταραχή δεν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να φοβόμαστε και φυσικά σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να θεωρούμε πως πάσχουμε από μια νευρολογική ασθένεια, αφού συμβαίνει στο μεγαλύτερο ποσοστό υγιών ανθρώπων και είναι κάτι το συνηθισμένο και καθημερινό. Το Deja vu ανήκει στις βιωματικές εκδηλώσεις ως συμπτώματα επιληπτικής κρίσης. Οι άνθρωποι που υφίστανται μια επιληπτική σύλληψη μπορούν να νιώσουν το Deja vu κατά τη διάρκεια της πραγματικής σύλληψης (την πραγματική στιγμή που συμβαίνει) ή στις στιγμές μεταξύ των σπασμών.

Μια άλλη μερίδα ψυχολόγων συνδυάζει το φαινόμενο και με την παραψυχολογία, θεωρώντας το ως συνδυασμό ψυχολογίας και ανεξήγητου φαινομένου. Συγκεκριμένα, αναφέρουν ότι η εμπειρία της προμνησίας συνοδεύεται συνήθως από μία αίσθηση “παράξενου”, και αποδίδεται από το υποκείμενο της εμπειρίας σε όνειρό του, παρόλο το ότι υπάρχει η αίσθηση ότι η εμπειρία έχει πραγματικά υπάρξει στο παρελθόν. Έτσι το Deja vu δρα σαν προφητεία μέσω του ονείρου.

Αυτοί οι μελετητές ανέφεραν ότι αυτές οι εμπειρίες Deja vu (που μπορεί να έκαναν την εμφάνισή τους σε χρονικό διάστημα μίας ημέρας έως οχτώ χρόνια) είναι καθημερινό εγκόσμιο γεγονός.

Για παράδειγμα, πολλές φορές έχει τύχει να δούμε όνειρα, τα οποία αργότερα, σε κάποια ανύποπτη ώρα και στιγμή έρχονται στην επιφάνεια, συμβαίνουν σε πραγματικό χρόνο και τόπο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να θεωρούμε ότι το “τότε” όνειρο δρα την συγκεκριμένη στιγμή σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία, σαν ένα Deja vu.

Σε ένα πείραμα που έγινε από μια ερευνητική ομάδα του Leeds Memory Group βρέθηκε ότι το Déjà vu μπορεί να επιτευχθεί μέσω ύπνωσης. Σύμφωνα με τον καθηγητή Alan Brown, αυτός ο τρόπος της υποβολής μπορεί να αποδειχτεί πολύ αποδοτικός για το φαινόμενο και χρησιμοποιείται για να δημιουργήσουν αίσθηση οικειότητας για κάτι που το άτομο δεν είχε δει ποτέ. Συγκεκριμένα, στο πείραμα αυτό υποστηρίζεται ότι σε ένα μικρό δείγμα 18 ατόμων που συμμετείχαν εθελοντικά, δόθηκαν 24 λέξεις και αφού τους υπνώτισαν, τους είπαν πως όταν θα τους ξαναπαρουσίαζαν μια λέξη σε κόκκινο πλαίσιο, εκείνοι θα ένιωθαν πολύ οικεία με τη λέξη αν και δε θα γνώριζαν πότε ήταν η τελευταία φορά που την είδαν, ενώ αν η λέξη ήταν σε πράσινο πλαίσιο θα σήμαινε ότι θα ανήκε στις 24 που είχαν δοθεί αρχικά. Μετά την ύπνωση και αφού οι εθελοντές είδαν μια σειρά λέξεων σε πλαίσια διαφόρων χρωμάτων, ακόμη και λέξεων που δεν ήταν αρχικά στις 24 της λίστας, οι δέκα εξ αυτών ανέφεραν ότι όταν είδαν καινούργιες λέξεις σε κόκκινο πλαίσιο ένιωσαν μια περίεργη αίσθηση και πέντε εξ αυτών ήταν σίγουροι ότι είχαν βιώσει ένα Deja vu.

Τι λένε οι Παραψυχολόγοι και οι Μυστικιστές

Σύμφωνα με τους παραψυχολόγους, το φαινόμενο αυτό συνδέεται με άλλα φαινόμενα, μεταφυσικά, όπως η μετενσάρκωση και η εξω-αισθητηριακή αντίληψη (ή έκτη αίσθηση).
Στην περίπτωση που συνδέεται με την μετενσάρκωση, αυτή η θύμηση – ανάμνηση αποδίδεται στο άτομο, στο ότι σε κάποια ίσως προηγούμενη ζωή του είχε μια παρόμοια εμπειρία. Εφόσον τα κύτταρά μας έχουν μνήμη, τότε μέσω της κληρονομικότητας (DNA) μεταφέρονται από τους προγόνους μας σε μάς. Αλλά, φυσικά, χρειάζεται περισσότερη έρευνα στη συγκεκριμένη περίπτωση για να καταλήξουμε σε ικανοποιητικά αποτελέσματα.
Στην περίπτωση που συνδέεται με την εξω-αισθητηριακή αντίληψη, τότε το άτομο είναι σα να έχει προφητέψει το ίδιο, μέσω της έκτης του αίσθησης, την εμπειρία αυτή. Σα να έχει ενορατικές δυνατότητες και να στοιβάζει στο υποσυνείδητο του όλες τις πληροφορίες, χρήσιμες και άχρηστες, και ένα ερέθισμα έρχεται και φέρνει στην επιφάνεια αυτούς τους συνειρμούς σαν να είναι πραγματικές καταστάσεις και συναισθήματα.

Οι μυστικιστές δεν δέχονται καθόλου την άποψη των επιστημόνων και εν μέρει συμφωνούν με τους ψυχολόγους. Στην περίπτωση που δέχονται ότι ο άνθρωπος δε ζει μονάχα μία ζωή αλλά παραπάνω, τότε συνδέουν στην ουσία την παλιά μνήμη με μνήμη παλαιότερης ενσάρκωσης, η οποία έρχεται στην επιφάνεια λόγω κάποιου ερεθίσματος.

Η πλήρης εμπειρία του Deja vu

Η ολοκληρωμένη έκφραση του φαινομένου παρουσιάζεται ως εξής:

• deja entendu: αυτό που έχει ήδη ακουστεί
• deja eprouve: αυτό που έχει ήδη βιωθεί σαν εμπειρία
• deja fait: αυτό που έχει ήδη γίνει
• deja pense: αυτό που έχουμε ξανασκεφτεί
• deja raconte αυτό που έχει ήδη μετρηθεί
• deja senti: αυτό που έχει ήδη αισθανθεί, που έχουμε μυρίσει
• deja su: αυτό που ήδη γνωρίζουμε (διανοητικά)
• deja trouve: αυτό που έχει ήδη βρεθεί, συναντηθεί
• dιjΰ vιcu: αυτό που έχουμε ξαναζήσει
• deja voulu: αυτό που έχουμε ξανα- επιθυμήσει

Ο Δρ Βέρνον Νέπε μαζί με τον καθηγητή B. G. Rogers (καθηγητή της γαλλικής στο Πανεπιστήμιο Witwatersrand) πρότειναν το 1981 και τους παρακάτω όρους:

• deja arrive: αυτό που έχει ήδη συμβεί
• deja connu: αυτό που είναι ήδη γνωστό (σε προσωπικό επίπεδο)
• deja dit: αυτό που έχει ήδη ειπωθεί προφορικά (περιεχόμενο της ομιλίας)
• deja goute: αυτό που έχουμε ήδη δοκιμάσει
• deja lu: αυτό που έχουμε ήδη διαβάσει
• deja parle: αυτό που έχουμε ήδη ειπωθεί (πράξη της ομιλίας)
• deja pressenti: αυτό που έχουμε ήδη αισθανθεί
• deja rencontre: αυτό που έχουμε ήδη συναντήσει (σχετίζεται με τις διαπροσωπικές σχέσεις)
• deja reve: αυτό που έχουμε ήδη ονειρευτεί
• deja visite: αυτό που έχουμε ήδη επισκεφτεί

Deja vu και Χρόνος

Σε μελέτες που έχουν γίνει, κάποιοι ερευνητές κάνουν αναφορά στο “χρόνιο Deja vu” και εξηγούν την συγκεκριμένη πτυχή του φαινομένου με παραδείγματα τεσσάρων ανθρώπων που ζούσαν στο Ηνωμένο Βασίλειο και βίωσαν το φαινόμενο σε μια σταθερή πολιτεία. Τα άτομα αυτά αρνούνταν να παρακολουθήσουν ειδήσεις στην τηλεόραση γιατί ένιωθαν ήδη ότι γνωρίζουν τι συμβαίνει και τι θα έλεγαν οι δημοσιογράφοι (ακόμη και αν πραγματικά δεν γνώριζαν) ή δεν πήγαιναν στο γιατρό τους γιατί ένιωθαν πως ήδη είχαν πάει και γνώριζαν το πόρισμα, επομένως δεν υπήρχε λόγος για να τον επισκεφτούν. Οι ερευνητές πρότειναν ότι κάθε άτομο είχε βιώσει μια αποτυχημένη εμπειρία Deja vu στο χρονικό λοβό. Τα κυκλώματα που ενεργοποιούνται όταν έρχεται στο μυαλό μας μια μνήμη είναι σα να έχουν κολλήσει στη λειτουργία “on” ενός διακόπτη. Αυτό στην ουσία έχει δημιουργήσει τις μνήμες που στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν.

Ο Δρ Chris Moulin, συγκεκριμένα, αναφέρει ότι σε τέτοιου είδους περιστατικά, οι χρόνιοι πάσχοντες του Deja vu όχι μόνο συντρίβονται από αυτή την παράξενη αίσθηση οικειότητας για τη νέα εμπειρία αλλά μπορούν να παρέχουν, επίσης, εύλογες και σύνθετες δικαιολογίες για να υποστηρίξουν τη θέση τους. Συνεχίζοντας, αναφέρει πως εκείνοι που υφίστανται το χρόνιο Deja vu είναι πολύ χρήσιμοι γιατί βοηθούν στην περαιτέρω έρευνα του προβλήματος.

Από τον χώρο της Φυσικής έρχεται ο Ρώσος μαθηματικός Ουσπένσκυ να μας μιλήσει για τις τρεις διαστάσεις του χρόνου. Σύμφωνα, λοιπόν, με την θεωρία του, ο χρόνος έχει τρεις διαστάσεις, συμμετρικές με τις τρεις διαστάσεις του χώρου. Δηλαδή:

Οι τρεις διαστάσεις του χώρου:

• Μήκος
• Πλάτος
• Ύψος

Οι τρεις διαστάσεις του χρόνου:

• Ο Κοινός Χρόνος (4η διάσταση)
• Το Αιώνιο Τώρα: η γραμμή ανάμεσα στη σχέση επιφάνειας και κοινού χρόνου (5η διάσταση). Κατά μήκος της επιφάνειας, για τον Ουσπένσκυ, βρίσκεται η πραγματική αιωνιότητα.
• Ο Χρόνος όλων των Συμβάντων (6η διάσταση). Είναι η γραμμή της πραγματοποίησης των δυνατοτήτων της 5ης διάστασης, οι οποίες δεν πραγματοποιήθηκαν στο Χρόνο (ορίζοντας Χρόνο ως το σύνολο όλων των χρόνων).

Επομένως, ένα σώμα έχει έξι διαστάσεις, τρεις χωρικές και τρεις χρονικές. Κάθε άνθρωπος δεν μπορεί να αντιληφθεί παραπάνω από μια χρονική διάσταση. ¶ρα, κάθε 6-διάστατο σώμα το βλέπουμε ως τρισδιάστατο που υπάρχει στον κοινό χρόνο (4η διάσταση χρόνου). Οι άλλες δύο χρονικές διαστάσεις (5η και 6η) δεν γίνονται εύκολα αντιληπτές. Τα περισσότερα πράγματα που αισθανόμαστε στο γύρω περιβάλλον μας, που βλέπουμε, που εκδηλώνουμε, ανήκουν στην ανορθόδοξη πραγματικότητα.

Ερχόμενοι στο φαινόμενο, ο Δρ Τέιλορ αναφέρει πως όταν κινούμαστε αντίθετα από τη φορά περιστροφής μιας μαύρης τρύπας, μπορούμε να συσσωρεύσουμε αρνητικό χρόνο. Έτσι, γυρνάμε στο παρελθόν και όσο πλησιάζουμε στο κέντρο απομακρυνόμαστε από κάθε ανθρώπινη έννοια. Από τα παραπάνω καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο χρόνος διαστρεβλώνεται και αλλοιώνεται και εξηγεί το Deja vu ως “ασήμαντες οπισθοδρομήσεις” μερικών δευτερολέπτων.

Σύμφωνα με την κοσμολογική θεωρία του Λίντε η έννοια χρόνος δεν υπάρχει καθώς το σύμπαν είναι άχρονο και όπου προσαρτάται η έννοια του χρόνου γίνεται για πρακτικούς λόγους. Ο χρόνος που αντιλαμβανόμαστε είναι στην ουσία ο χρόνος που μετράμε με τα ρολόγια μας, που μοιάζει με μια σκιά του πραγματικού (κοινού) χρόνου (4η διάσταση).

Μπορεί ο μύθος να καταρρίπτεται από τις απόψεις που διατυπώνονται περί Deja vu. Μπορεί, όσα ακούμε και διαβάζουμε να μας δίνουν απαντήσεις – “χειροπιαστές” αποδείξεις, στοιχεία, να μας ανοίγουν το μυαλό και να δεχόμαστε τη δεδομένη στιγμή την όποια επιστημονική – ή μη – εξήγηση του φαινομένου. ΠαρΆ όλΆ αυτά, όμως, κάθε φορά που θα μας συμβαίνει αυτό το “περίεργο” θα αναφωνούμε “… μόλις είχα ένα Deja vu” και θα νομίζουμε ότι έχουμε ξαναζήσει ένα γεγονός! Κατά βάθος για τους περισσότερους είναι και θα παραμείνει ένα ΑΝΕΞΗΓΗΤΟ φαινόμενο, ένα μυστήριο που μας γοητεύει …

Πηγές
http://el.wikipedia.org/wiki/Deja_vu
http://news.pathfinder.gr/periscopio/groundhog_day.html
http://www.geocities.com/artofwise/DejaVu.html
http://www.metafysiko.gr/forum/archive/index.php/index.php?t-109.html
http://science.howstuffworks.com/deja-vu.htm
http://chronicle.com/free/v50/i46/46a01201.htm